Nauwkeurige metingen met een Amerikaans netwerk
van radiotelescopen laten zien dat bij de botsing tussen twee neutronensterren die in augustus 2017 werd geregistreerd een smalle bundel van supersnelle deeltjes is ontstaan. (Nature 6 september)
De gebeurtenis, die plaatsvond in een sterrenstelsel op 130 miljoen lichtjaar van de aarde, ging ook gepaard met zwaartekrachtgolven en een zogeheten gammaflits.
De nasleep van de gebeurtenis, die bekendstaat als GW170817, is met tal van telescopen op en rond de aarde waargenomen.
Op die manier hebben wetenschappers kunnen vaststellen hoe de eigenschappen van de uiteenlopende soorten elektromagnetische straling die bij de botsing vrijkwamen mettertijd veranderden.
Een van de openstaande vragen was of bij de botsing ook een smalle ‘jet’ van materie was ontstaan die met bijna de snelheid van het licht de interstellaire ruimte in schoot.
Zulke jets zijn nodig om het soort gammaflitsen
te produceren waarvan op theoretische gronden was voorspeld dat ze door botsingen tussen neutronensterren worden veroorzaakt.
Uit de radiowaarnemingen is nu gebleken dat een deel van het materiaal dat bij GW170817 de ruimte in werd geblazen zich met 97 procent van de lichtsnelheid verplaatst.
Een analyse van de waarnemingen laat zien dat het materiaal inderdaad deel uitmaakt van een smalle jet die vanaf de aarde gezien onder een hoek van 20 graden werd uitgezonden.
Het idee is nu dat de botsing tussen de beide neutronensterren een explosie veroorzaakte, waarbij een bolvormige schil van stellair puin werd weggeblazen.
De neutronensterren zouden ineen zijn gestort
tot een zwart gat, dat materie uit zijn omgeving begon aan te trekken.
Deze materie vormde een snel ronddraaiende schijf rond het zwarte gat.
Niet alle materie van zo’n schijf komt uiteindelijk in het zwarte gat terecht.
Een deel ervan wordt in gebundelde vorm in richtingen loodrecht op de schijf terug de ruimte in geblazen. Alleen als een van beide jets min of meer onze kant op wijst, is ook de gammaflits waarneembaar die bij de botsing tussen twee neutronensterren ontstaat. (EE)