Bij de Ster van Barnard, de dichtstbijzijnde enkelvoudige ster na de zon, is een planeet ontdekt die minstens drie keer zoveel massa heeft als de aarde, een zogeheten super-aarde.
Daarmee is deze bevroren, zwak verlichte wereld de op één na meest nabije exoplaneet die we kennen.
De ontdekking is het resultaat van de grote observatie-projecten Red Dots en CARMENES, waarbij eerder ook de dichtstbijzijnde exoplaneet is ontdekt, die van de ster Proxima Centauri (Nature, 15 november).
De planeet draait eens in de ongeveer 233 dagen om zijn ster.
Die laatste is een rode dwerg: een koele ster van geringe massa die maar weinig licht uitstraalt.
De planeet ontvangt slechts 2% van de hoeveelheid energie die de aarde van de zon ontvangt.
Hierdoor is hij waarschijnlijk ijskoud en niet geschikt voor leven zoals wij het kennen.
De Ster van Barnard, genoemd naar de Amerikaanse sterrenkundige Edward Emerson Barnard, is de dichtstbijzijnde enkelvoudige buurster van de zon.
De ster is waarschijnlijk twee keer zo oud als onze zon en relatief inactief.
Wel vertoont hij van alle sterren de grootste eigenbeweging, zijn verplaatsing ten opzichte van verre achtergrond-sterren.
Superaardes zijn het meest voorkomende soort planeten dat zich rond sterren als deze kan vormen.
De nieuwe planeet is ontdekt via het dopplereffect.
Terwijl de planeet om zijn ster draait, zorgt zijn zwaartekrachts-aantrekking ervoor dat de ster een beetje heen en weer wiebelt.
Wanneer de ster zich ten gevolge van deze schommelbeweging van de aarde verwijdert, vertoont zijn lichtspectrum een geringe roodverschuiving.
Dat wil zeggen dat het sterlicht naar langere golflengten opschuift.
Wanneer de ster richting aarde beweegt, verschuift zijn licht naar kortere, blauwere golflengten.
Astronomen gebruiken dit effect om de veranderingen in de snelheid van een ster te meten zoals die door een om de ster cirkelende exoplaneet worden veroorzaakt.
Dat gebeurt met een verbluffende nauwkeurigheid: het HARPS-instrument van de Europese Zuidelijke Sterrenwacht in Chili kan snelheidsveranderingen van 3,5 km/u detecteren, ongeveer wandeltempo.
Het is voor het eerst dat met behulp van deze ‘radialesnelheidsmethode’ een superaarde is opgespoord die in zo’n wijde baan om zijn ster draait. (EE)