Image default

Mars in oppositie

De oppositie van de planeet Mars is voor heel veel waarnemers het aangewezen moment om op verschillende manieren deze boeiende – en lange tijd met mysterie omgeven – planeet te gaan observeren.
Bovendien doen er zich zelden optimale kansen voor om Mars in al zijn prachtige details te bekijken.
Factoren zoals de schijnbare grootte (bepaald door de afstand tot de planeet) en de hoogte boven onze zuidelijke horizon (met frequentere kansen tot betere seeing) zijn essentieel om dat te helpen realiseren
Als we even deze mix van elementen loslaten op de huidige verschijning van Mars dan hebben we alle redenen om uitermate enthousiast te zijn.
Om de ongeveer 2 jaar en anderhalve maand nadert onze planeet en de planeet Mars zich tot op hun kortste afstand.
Rond het moment van oppositie is Mars de volledige nacht zichtbaar en wordt de nachtelijke hemel gedomineerd door zijn opvallend wit-oranje schijnsel met een helderheid van magnitude -2.4.
Met op 13 oktober een maximale doorsnede van iets meer dan 22”, zijn de komende weken dan ook het ideale moment om deze schitterende planeet uitgebreid te gaan observeren.
In positieve tegenstelling tot de meest recente opposities van de jaren 2016 en 2018, staat de planeet rond middernacht voor ons waarnemers op het noordelijke halfrond op dat moment ruim 43,3° boven de zuidelijke horizon.
In de Hemelkalender 2020 (p. 58) is een zéér overzichtelijke kaart terug te vinden met de posities van Mars aan de hemel tot en met 1 januari 2021.
Dus deze keer is het alle hens aan dek om op een unieke manier deze fantastische planeet te observeren.
Zowel visueel als met de webcam, en wanneer de stabiliteit van de lucht het toelaat, zullen bijzonder boeiende dingen op te merken zijn.

Deze en komende opposities

Tijdens de vorige maanden was Mars in de ochtenduren een opvallende verschijning en het moment waarop al heel wat actieve waarnemers hun waarnemingen startten. De eerste waarnemingen kwamen zo rond eind juni binnen bij een Mars diameter van 10”.
Voor de meerderheid onder ons zijn de weken rond en na de oppositie een betere gelegenheid om dat te doen.
Dit jaar zal de oppositie plaatsvinden op 14 oktober.
Enkele weken rond deze periode is Mars de volledige nacht zichtbaar en staat rond het midden van de nacht stralend helder boven het zuiden.
De komende maanden zal de planeet gecombineerd met een vrij hoge stand boven de horizon, goed kunnen worden bestudeerd.
Ook tijdens de late herfst en tot begin januari 2021, blijft Mars bij het vallen van de avond makkelijk zichtbaar.
De schijnbare diameter blijft tot 18 december groter dan 12” om pas eind januari 2021 naar ongeveer 8” te verminderen.
Dit mag met de moderne telescopen gecombineerd met een courante camera zoals de ZWO ASI 290MM/MC, geen enkel probleem opleveren.
Heel wat waarnemers doen hiermee boeiende observaties tot zelfs diameters om en bij de 6”.
En Mars bereikt die grootte pas halfweg maart 2021.
Deze Mars-oppositie doet ons in grote lijnen denken aan de oppositie van 2005.
Daarbij stond Mars eveneens ongeveer halfweg de hemel tussen zenit en horizon.
Het is inderdaad zo dat er een cyclus van 15 jaar is waarbij we Mars op zijn ‘meest nabij’ zien.
Dit type opposities noemen we ‘perihelische opposities’ want vinden plaatsen nabij het perihelium van de baan van Mars.
Voor waarnemers op het noordelijk halfrond bestaat er echter een ongelukkig verband tussen een grote schijnbare diameter van Mars en de stand aan de hemel.
Voor het zuidelijke halfrond geld het omgekeerde natuurlijk en kunnen de waarnemers daar genieten van ideale omstandigheden.
Dit verklaart waarom de opposities van dit jaar en het jaar 2025 tot de betere behoren binnen deze 15-jarige periode.
De komende opposities zullen zich kenmerken door een nog hogere stand aan de hemel maar in combinatie met een afnemende schijnbare grootte van Mars.
De volgende opposities, namelijk die van 2022 en 2025, bieden eveneens lokale waarnemers de mogelijkheid om Mars relatief groot (>14”) en vooral comfortabel hoog boven de horizon te observeren.
Hierdoor worden de kansen op gedetailleerde waarnemingen een stuk beter.

Het oppervlak en de seizoenen van Mars

Ervaren waarnemers weten dat Mars altijd een uitdagend object is.
Met een diameter die ongeveer de helft is van de schijnbare diameter van Jupiter, zijn geduld en momenten van stabiele lucht of goeie seeing, essentieel voor een goed resultaat.
Laat je als beginnende waarnemer bij een eerste blik niet ontmoedigen en wacht rustig die goeie momenten af.
Het overgrote deel van de planetenwaarnemers doen hun observaties nu met digitale camera’s.
Leo Aerts maakte een mooi vergelijk van wat vroeger visueel gebeurde (met potlood en papier) en heden ten dage met de moderne webcam technologie.
Dit laatste laat toe om de momenten van betere seeing goed te capteren.
Gedurende de laatste jaren heeft de Chinese firma ZWO zich hierin als markleider ontwikkelt en in combinatie met stackingsoftware zoals Registax en Astrostakkert zijn ongekende resultaten mogelijk.
In de handen van experts worden ronduit spectaculaire resultaten gerealiseerd.
Emil Kraaikamp schreef een interessante handleiding over het webcammen van planeten. (2)
Dit maakt het mogelijk om het oppervlak van Mars in steeds meer detail vast te leggen en dat gedurende een zeer lange periode voor en na de oppositie.
Het is echt niet meer uitzonderlijk om met deze apparatuur bijvoorbeeld de grote vulkanen, zoals Olympus Mons, vast te leggen.
Gedurende de vorige zomermaanden juli en augustus kwamen reeds heel wat heldere nachten voorbij.
Dit resulteerde in een hele toestroom van heel mooie resultaten.
De belangrijkste zijn in de volgende pagina ’s te bekijken.
We danken alle waarnemers hiervoor.
Aangezien de planeet Mars een rotatieperiode heeft van 24 uur en 39 minuten, zien we tijdens langere observatiesessies het oppervlak langzaam door de draaiing wijzigen. Dé aangewezen manier om te weten te komen welke gedeelte van de planeet zichtbaar is, is met behulp van de waarde van de Centrale Meridiaan.
Deze is makkelijk in de Hemelkalender terug te vinden.
Deze waarde in combinatie met de toegevoegde oppervlaktekaart, laat aan de waarnemer toe om te bepalen welke gebieden tijdens zijn waarneemsessie zichtbaar zijn. Natuurlijk zijn hiervoor online ook de nodige simulatoren terug te vinden.
Een hele mooie staat ter beschikking op de site van het Amerikaanse sterrenkundeblad Sky&Telescope. (3)

Naast deze door de draaiing veroorzaakte wijziging van het oppervlak van Mars, is het oppervlak van onderhevig aan de invloed van seizoenen.
Net zoals we die op Aarde kennen maar met dat belangrijke verschil dat de Martiaanse seizoenen dubbel zo lang duren in vergelijking met hun Aardse variant.
Enkele maanden voor de oppositie van Mars waren we getuige van de lente op het zuidelijk halfrond.
Tijdens de rest van deze oppositieperiode is het zuidelijk halfrond perfect voor waarnemingen georiënteerd en kregen we een uitstekend beeld op de zuidelijke pool (South Polar Cap = SPC en South Polar Region = SPR).
De wijzigingen van de SPR en afsmelten van de SPC én het gebied errond, is één van belangrijke leuke wijzigingen die kunnen worden gedocumenteerd tijdens deze periode.
Beelden die rond einde juni werden gerealiseerd tonen een opvallende en uitgebreide zuidpool gekenmerkt door de eerste tekenen van het sublimerende poolijs.
Dit proces kwam tijdens maanden juli en augustus echt op kruissnelheid.
De evolutie hiervan kan op de vele opnames mooi worden bestudeerd.
Tijdens de periode rond de oppositie kent Mars hoogzomer op het Z-halfrond (winter op het N-halfrond) om tijdens de maanden januari en februari van volgend jaar naar de herfst op het Z-halfrond (lente op het N-halfrond) te evolueren.
De Martiaanse seizoenen veroorzaken winden en stormen die ervoor zorgen dat er eigenlijk een continue herschikking van het oppervlaktestof is.
De vorm en rand van de bekende formaties kunnen gedurende een aantal maanden opvallend wijzigen.
Probeer over een langere periode waarnemingen te verzamelen, op die manier kunnen modificaties goed worden gedocumenteerd.
De uitgevoerde waarnemingen van de periode juni tot en met begin september tonen weinig stormactiviteit waardoor de verschillende gebieden in steeds hogere resolutie werden geobserveerd.
Rond de oppositie en vooral tijdens de maand november wordt het uitkijken naar deze zandstormen die soms het gehele oppervlak in een waas kunnen hullen.
Voor waarnemers is het in die periode uitkijken naar ontwikkelende stormen in de Hellas, Sepentis-Noachis en Solis Lacus gebieden.
Voor meer informatie verwijzen weg graag naar deze uitstekende informatie (4)

We vatten even de belangrijkste mogelijke verschijnselen op om tijdens de komende weken waakzaam voor te zijn [5]:
• Oktober: stormen in Noachis gebied
• November: Hoge kans op stormen in het Hellas gebied, grotere en complexe stormen
• December: Mist activiteit in Hellas gebied, topografische wolken boven de Noordpool.
• Januari: Mist activiteit in Hellas gebied, topografische wolken boven de Noordpool, oostelijke uitbreiding van Syrtis Major.
• Februari: Equinox

De komende weken en maanden breekt dé ideale periode aan om kennis te maken met Mars.
Laat geen enkele kans liggen om deze boeiende planeet te gaan observeren.
In de bronnen zijn enkele interessante links opgenomen waar meer informatie terug te vinden is. Heel veel recente internationale waarnemingen zijn terug te vinden op de ALPO-Japan website [6].
Daarnaast kan men voor alle verdere vragen, informatie en waarnemingen terecht bij de Werkgroep Maan en Planeten: planeten@vvs.be.
De Werkgroep ‘Maan & Planeten’ verwelkomt alle observaties.
Bovendien bevat de website van Werkgroep [7] de nodige nuttige tips en informatie.

Bronnen:
[1] http://hemel.waarnemen.com
[2] http://www.astrokraai.nl/links.php
[3] https://www.skyandtelescope.com/observing/interactive-sky-watching-tools/mars-which-side-is-visible/#
[4] http://www.alpo-astronomy.org/jbeish/Sand_Ships_of_Mars.htm
[5] http://www.alpo-astronomy.org/jbeish/2020_MARS.htm
6] http://alpo-j.asahikawa-med.ac.jp/Latest/Mars.htm
[7] www.vvs.be/werkgroepen/werkgroep-maan-en-planeten

(Tekst: Kurt Christiaens)
(Photo credit: Kevin Gill https://www.flickr.com

Ook interessant

Ruimtetelescoop Euclid ziet weer scherp

stipmedia

Binnenkort staat er (tijdelijk) een ‘nieuwe’ ster aan de hemel

stipmedia

IJskorst van Jupitermaan Europa is dikker dan gedacht

stipmedia

Ruwweg één op de tien ‘tweelingsterren’ consumeert planetair materiaal

stipmedia

Bijzonder oude ster ontdekt in Grote Magelhaense Wolk

stipmedia

Ruimtetelescoop Euclid moet ‘ont-ijst’ worden

stipmedia