Wetenschappers van de Universiteit van Baskenland en Barcelona Tech hebben de resultaten gepubliceerd van een analyse van historische waarnemingen van de Grote Rode Vlek van de planeet Jupiter. Hun conclusie: de Grote Rode Vlek komt niet overeen met de donkere ovaal die Italiaanse astronoom Cassini in 1665 op de breedtegraad van de huidige Grote Rode Vlek opmerkte, en die tot 1713 waarneembaar was. Daarmee gaan de waarnemingen van de Grote Rode Vlek niet verder terug dan 1831 – het jaar waarin de Duitse amateur-astronoom Heinrich Schwabe aantekeningen maakte van een duidelijke ovaalvormige structuur in de atmosfeer van Jupiter. De Grote Rode Vlek van Jupiter is waarschijnlijk de bekendste atmosferische structuur van ons zonnestelsel. Door zijn grote omvang (momenteel is hij ongeveer zo groot als aarde) en zijn karakteristieke oranjerode kleur is hij zelfs met een kleine telescoop al goed te zien. Langs de rand van deze zogeheten anticyclonale draaikolk woeden winden met snelheden van 450 km/uur. Bij hun onderzoek hebben de Spaanse wetenschappers een analyse gemaakt van de evolutie en grootte van de Grote Rode Vlek. Deze bereikte in 1879 een grootste breedte van 39.000 kilometer, maar is sindsdien aanzienlijk kleiner en ronder geworden. Verder blijkt uit recente waarnemingen van de Amerikaanse ruimtesonde Juno dat de Grote Rode Vlek ondiep en smal is in vergelijking met zijn horizontale omvang. Om erachter te komen hoe deze grote draaikolk gevormd zou kunnen zijn, hebben de onderzoekers numerieke simulaties uitgevoerd met supercomputers, die het gedrag van ondiepe draaikolken in de atmosfeer van Jupiter nabootsen. De atmosfeer van de reuzenplaneet wordt gedomineerd door sterke stromingen die evenwijdig aan de evenaar lopen. Ten noorden van de Grote Rode Vlek waaien de winden in westelijke richting met snelheden van 180 km/uur, terwijl ze ten zuiden ervan in tegengestelde richting waaien met snelheden van 150 km/uur. Hierdoor ontstaat een sterke windschering die de vorming van wervelingen bevordert. De simulaties sluiten evenwel uit dat de Grote Rode Vlek is gevormd door het samengaan van kleine wervels of door een ‘superstorm’ (die zeker zou zijn opgevallen). Waarschijnlijk is zijn ontstaan te danken aan een stromingsverstoring tussen de twee tegengesteld gerichte straalstromen ten noorden en ten zuiden van hem. (EE) (Image credit: NASA/JPL-Caltech/ Space Science Institute)
