De Europese Very Large Telescope in het noorden van Chili is uitgerust met een nieuw hulpmiddel waarmee bijzonder scherpe opnamen kunnen worden gemaakt. Het nieuwe hulpmiddel, dat ‘lasertomografie’ wordt genoemd, stelt de al bestaande adaptieve optiek van de telescoop in staat om nog beter te corrigeren voor atmosferische turbulenties. Dat levert foto’s op die scherper zijn dan die van de Hubble-ruimtetelescoop. Adaptieve optiek is een systeem dat het beeld-vertroebelende effect van de atmosfeer corrigeert. Een van de vier telescopen waaruit de VLT bestaat kan worden uitgerust met lasers die 30 centimeter brede bundels van intens oranje licht op de hemel richten. Zo ontstaan, hoog in de atmosfeer, kunstmatige ‘richtsterren’ die door het adaptieve optische systeem worden gebruikt om vast te stellen hoe turbulent de atmosfeer is. Het systeem berekent duizend keer per seconde hoe het beeld voor die turbulenties gecorrigeerd moet worden. Het geeft daarbij de dunne, vervormbare secundaire spiegel van de telescoop de opdracht om steeds zodanig van vorm te veranderen dat de atmosferische beeldvervorming wordt tegengegaan. Tot nu toe werd deze werkwijze alleen gebruikt voor de onderste kilometer van de aardatmosfeer, de zogeheten grondlaag. Maar dankzij lasertomografie kan het systeem nu ook corrigeren voor atmosferische turbulenties op hoogten van 3, 9 en 14 kilometer. Dat resulteert in opnamen die de theoretische beeldscherpte van de telescoop – dat wil zeggen: de beeldscherpte die de telescoop zou bereiken als er géén atmosfeer was – benaderen. Het nadeel van het nieuwe systeem is dat het alleen kan worden toegepast op een stukje hemel ter grootte van 7,5 boogseconde – 4 duizendste van de schijnbare middellijn van de maan. Dat betekent dat heel veel hemelobjecten niet compleet in beeld kunnen worden gebracht. De eerste testopnamen tonen de verre, en dus schijnbaar kleine, planeet Neptunus en het centrale deel van de bolvormige sterrenhoop NGC 6388. (EE)
