Astronomen hebben, met behulp van de Webb-ruimtetelescoop, een ijskoude exoplaneet waargenomen die op een afstand van slechts 0,02 astronomische eenheid (drie miljoen kilometer) om een oude witte dwerg cirkelt. Met een temperatuur van -87° Celsius is dit de koudste exoplaneet waarvan het licht rechtstreeks is gedetecteerd. Sterren met een lage tot middelhoge massa zwellen uiteindelijk op tot rode reuzen. Daarbij stoten ze een deel van hun materie af, waarna hun overgebleven kern in elkaar stort. Wat resteert is een compact object van enkele duizenden kilometers groot met een dichtheid van honderden tonnen per kubieke centimeter. Planeten die op een afstand van driehonderd miljoen kilometer om hun moederster draaien zullen diens transitie tot rode ster waarschijnlijk wel doorstaan. Bij gerichte zoekacties naar exoplaneten rond witte dwergen zijn ook daadwerkelijk enkele planeten op deze veilige afstand ontdekt. Maar waarnemingen hebben ook aanwijzingen opgeleverd voor planeten die op veel kleinere afstand om een witte dwerg cirkelen – binnen de ‘verboden zone’ waarvan wordt aangenomen dat deze werd ‘leeggeveegd’ toen hun ster in een rode reus veranderde. Eén daarvan is de witte dwerg WD 1856+534. WD 1856+534 is ongeveer 82 lichtjaar van ons verwijderd. In 2020 ontdekten onderzoekers met behulp van gegevens van NASA-satelliet TESS en enkele telescopen op aarde een object ter grootte van Jupiter dat op bijna dertig keer kleinere afstand om de ster draait dan de planeet Mercurius om de zon. Op basis van deze waarnemingen kon echter niet worden vastgesteld of het object, dat te boek staat als WD 1856+534b, een zware exoplaneet was of een lichte bruine dwerg – een ondermaats sterretje. Een team onder leiding van Mary Anne Limbach (Universiteit van Michigan) heeft dit stersysteem nu nader bestudeerd met behulp van de mid-infraroodcamera MIRI van de Webb-ruimtetelescoop. Daarbij hebben de astronomen kunnen aantonen dat 1856+534b een planeet is. Zijn massa is waarschijnlijk ruim vijf keer zo groot als die van Jupiter. En met een temperatuur van slechts -87° Celsius is hij slechts zestig graden warmer dan laatstgenoemde planeet. Omdat WD 1856+534b het opzwellen van zijn moederster op zijn huidige positie niet kan hebben doorstaan, moet hij vanuit een wijdere baan naar binnen zijn gemigreerd, maar de oorzaak van deze ‘verhuizing’ is nog niet duidelijk. Komende waarnemingen met de Webb-ruimtetelescoop, waarbij de atmosfeer van WD 1856+534b zal worden geanalyseerd en naar andere planeten rond de witte dwerg wordt gezocht, zullen hier mogelijk uitsluitsel over kunnen geven. (EE) (Image credit: Limbach et al. 2025)
