De seismometer van de Amerikaanse Marslander InSight registreert niet alleen ‘marsbevingen’, maar reageert verrassend genoeg ook op zonsverduisteringen.
Wanneer de Marsmaan Phobos voor de zon langs schuift, kantelt het instrument een beetje.
Dit minuscule effect kan inzicht geven in het inwendige van zijn moederplaneet.
Een waarnemer op het Marsoppervlak ziet Phobos om de vijf uur van west naar oost langs de hemel bewegen.
Daarbij schuift het maantje ongeveer eens per (aards) jaar één of meerdere keren voor de zon langs.
Zo’n verduistering duurt maar een halve minuut en is nooit totaal.
Op 24 april van dit jaar was vanaf de landingsplek van InSight weer een reeksje van deze kortstondige gedeeltelijke zonsverduisteringen te zien.
Zoals verwacht werden deze eclipsen geregistreerd door de zonnecellen van de Marslander: de stroomopbrengst nam steeds met ongeveer dertig procent af.
Maar de weerinstrumenten van InSight namen geen atmosferische veranderingen waar, zoals dat tijdens zonsverduisteringen op aarde wel het geval is.
Verrassend genoeg registreerden zowel de seismometer als de magnetometer van InSight wél een klein effect.
Vermoed wordt dat het signaal van de magnetometer het gevolg was van de verminderde stroomproductie van de zonnecellen.
Het signaal van de seismometer kan daar echter niet aan worden toegeschreven.
De meetgegevens laten zien dat het instrument een héél klein beetje een bepaalde kant op kantelde.
Het effect was klein, maar onmiskenbaar. In eerste instantie werd de oorzaak gezocht bij de zwaartekracht van Phobos, maar het effect zou in dat geval niet alleen tijdens eclipsen mogen optreden.
Vermoed wordt nu dat de minuscule kanteling werd veroorzaakt door afkoeling van het oppervlak.
Hierdoor treden ongelijkmatige vervormingen op in het bovenste laagje bodemmateriaal, waardoor de seismometer een beetje scheef komt te staan.
Vóór deze verklaring spreekt dat een infraroodsensor tijdens de eclips inderdaad een temperatuurdaling van twee graden mat.
En een vergelijkbare effect is ook al eens bij seismometers op aarde waargenomen.
De minuscule kanteling van de seismometer kan worden gebruikt om de omloopbaan van Phobos nog nauwkeuriger te bepalen dan tot nu toe mogelijk was.
De positie van InSight op Mars is heel nauwkeurig bekend, en door de begin- en eindtijden van de eclipsen op deze manier heel precies te registreren, kan de exacte omloopbaan van het maantje worden berekend.
Dit kan bijvoorbeeld nog van pas komen bij de toekomstige Japanse ruimtemissie naar Phobos.
De nauwkeurige baangegevens van Phobos kunnen ook worden gebruikt om meer te weten te komen over het Marsinwendige.
De baanbeweging van het maantje vertoont een geleidelijke afremming die er over enkele tientallen miljoenen jaren toe zal leiden dat het neerstort op de planeet.
Door deze geringe afremming heel nauwkeurig te meten, kan een schatting worden gemaakt van de elasticiteit en temperatuur van het inwendige van Mars.
(EE) (Image Credit:Graphic: jihemD/Wikimedia Commons/ CC BY-SA 3.0)
