Sterren ontstaan gewoonlijk in groepen, maar de eerste ster kan de geboorte van andere in zijn omgeving verhinderen. Astronomen van onder andere de Universiteit Leiden hebben dat afgeleid uit waarnemingen met behulp van een speciale spectrometer aan boord van het Stratospheric Observatory For Infrared Astronomy (SOFIA).
Dat is een aangepaste Boeing 747SP die op zo’n 12 kilometer hoogte vliegt en daar vrijwel geen last meer heeft van de absorptie van infrarood- en submillimeterstraling in de atmosfeer.
Vanuit SOFIA werd een gebied van één graad, ofwel 23 lichtjaar, in het centrum van de Orionnevel waargenomen, de dichtst bij de aarde staande kraamkamer van sterren.
Hier bevindt zich een groepje heldere, zware sterren, de Trapeziumcluster, die nog geen miljoen jaar oud zijn. Ze zijn nog gehuld in het gas en stof waaruit ze zijn voortgekomen en dat maakt dat hun geboorteproces alleen in het infrarood en op submillimetergolflengten kan worden waargenomen.
Cornelia Pabst en collega’s gebruikten de spectraallijn van geïoniseerde koolstof op een golflengte van 0,16 millimeter om – met behulp van de dopplerverschuiving – de snelheid van het gas in het centrum van de nevel te meten.
Zo ontdekten zij dat de krachtige sterrenwind die uitgaat van de helderste babyster, Thèta-1 Orionis C, in het omringende gas en stof een grote bel heeft geblazen.
Deze bel heeft een diameter van zo’n 13 lichtjaar, een massa van ongeveer 2600 zonsmassa’s en dijt met een snelheid van 13 kilometer per seconde uit.
De helderste babyster heeft in de afgelopen miljoen jaar het materiaal waarin hij werd geboren verstoord en weggeblazen en daardoor de geboorte van andere sterren in zijn directe omgeving verhindert.
Tegelijkertijd creëert de ster aan de rand van de uitdijende bel gebieden met een grotere dichtheid waar in de toekomst wel nieuwe sterren kunnen ontstaan.
Dit alles wijst er volgens de astronomen op dat de mechanische energie van de sterrenwind een grotere invloed op het proces van stervorming heeft dan de hittestraling van de ster of een latere supernova-explosie.
(GB/Nature 565, p. 618)
