De Webb-ruimtetelescoop heeft de eerste directe metingen gedaan van de chemische en fysische eigenschappen van een potentiële maanvormende schijf rond een grote planeet buiten ons zonnestelsel. De koolstofrijke schijf rond de exoplaneet CT Cha b, die zich op 625 lichtjaar van de aarde bevindt, is een mogelijke ‘bouwplaats’ voor manen, hoewel Webb die niet rechtstreeks heeft kunnen waarnemen (The Astrophysical Journal Letters). De jonge ster waar de planeet omheen draait is slechts twee miljoen jaar oud en verzamelt nog steeds materiaal uit de omgeving van de ster. De door Webb ontdekte schijf rond de planeet maakt echter geen deel uit van de grotere accretieschijf die de centrale ster omringt: de twee objecten zijn 74 miljard kilometer van elkaar verwijderd. De (infrarood)waarnemingen van CT Cha b zijn gedaan met Webb’s midden-infrarood-instrument MIRI en de bijbehorende spectrograaf. Omdat het zwakke signaal van de planeet schuilgaat in de gloed van zijn moederster, moesten de onderzoekers het licht van de ster en de planeet van elkaar scheiden door het beeldcontrast flink op te voeren. Uiteindelijk lukte het zo om zeven koolstofhoudende moleculen in de schijf rond de planeet-in-wording aan te tonen, waaronder acetyleen (C2H2) en benzeen (C6H6). Deze koolstofrijke chemie staat in schril contrast met de chemie die is waargenomen in de protoplanetaire schijf rond de moederster, waar de onderzoekers wel water, maar geen koolstof hebben gevonden. Het verschil tussen de twee schijven duidt op een snelle chemische evolutie. Planeetwetenschappers gaan er al geruime tijd van uit dat ook de vier grote manen van de planeet Jupiter miljarden jaren geleden uit zo’n circumplanetaire schijf zijn ontstaan. Dat wordt afgeleid uit het feit dat hun omloopbanen vrijwel precies in hetzelfde vlak liggen. Het komende jaar zal het team de Webb-ruimtetelescoop gebruiken naar objecten te zoeken die vergelijkbaar zijn met CT Cha b, om zo meer te weten te komen over de diversiteit van de fysische en chemische eigenschappen van de schijven rond jonge planeten. (EE) (Image credit; (NASA, ESA, CSA, STScI, Gabriele Cugno (University of Zürich, NCCR PlanetS), Sierra Grant (Carnegie Institution for Science), Joseph Olmsted (STScI), Leah Hustak (STScI)
