Astronomen hebben bij een drievoudige ster tekenen van zogeheten disk tearing gevonden.
Dit houdt in dat de drie sterren de stofschijf waarin ze zijn ontstaan zodanig beïnvloeden dat die uiteenvalt in afzonderlijke ringen die niet meer in hetzelfde vlak
liggen en elk hun eigen dynamiek hebben.
Als zich daarin planeten vormen, zullen die in verschillende baanvlakken om de sterren draaien.
De drievoudige ster, GW Orionis, is een ster van slechts een miljoen jaar oud op een afstand van 1300 lichtjaar in het sterrenbeeld Orion.
Twee van zijn componenten draaien in acht maanden op 1,2 astronomische eenheden om elkaar, terwijl de derde in elf jaar op 8 AE rond dit paar draait.
Het baanvlak van deze laatste helt 14o op het baanvlak van de dubbelster en dat heeft grote gevolgen.
GW Orionis werd in de loop van elf jaar waargenomen met de Atacama Large Millimeter/submillimeter Array (ALMA) en de Very Large Telescope Interferometer (VLTI),
beide in Chili.
Die waarnemingen laten zien dat de drievoudige ster omringd wordt door drie grote stofringen.
Zij hebben een straal van respectievelijk 45, 185 en 335 AE en bevatten ruim voldoende materiaal voor de vorming van een reuzenplaneet.
De middelste en de buitenste ring liggen in hetzelfde vlak, maar de binnenste wijkt hiervan af en is ook niet gecentreerd op de centrale sterren.
Stefan Kraus en collega’s denken dat het ringenstelsel oorspronkelijk één grote, homogene schijf van stof en gas was, maar dat die door de torsiekracht van de – niet in één vlak
draaiende – centrale sterren in verschillende delen uiteen is getrokken.
Computersimulaties van dit zwaartekracht-krachtenspel laten zien dat dit proces van disk tearing al binnen enkele duizenden jaren tot stofringen leidt die verschillende precessiebewegingen rond de centrale sterren maken.
De astronomen denken dat dit proces het ontstaan kan verklaren van exoplaneten die niet in hetzelfde vlak rond hun ster draaien of zelfs in een
richting tegengesteld aan de aswenteling van de ster.
Ongeveer 40 procent van de exoplaneten met korte omlooptijden blijkt dit te doen. (GB/ Science 369, p. 1233)
(Image Credit: ESO/Exeter/Kraus et al., ALMA (ESO/NAOJ/NRAO)
(Uit zenit januari 2021)
