Een team van astronomen, onder leiding van Nicolas Kurtovic van het Max-Planck-Institut für Astronomie in Heidelberg (Duitsland), heeft ringachtige structuren ontdekt in de schijven rond jonge, zeer lichte sterren. Dat wijst erop dat zich hier planeten aan het vormen zijn, al is daar niet veel tijd voor. Tot nu toe hebben astronomen ongeveer 4400 planeten bij andere sterren dan onze zon ontdekt. Deze populatie geeft echter geen evenwichtig beeld van de planetenstelsels in ons Melkwegstelsel. Slechts ongeveer tien procent van de bekende exoplaneten cirkelen om zogeheten rode dwergen, terwijl deze maar liefst driekwart van alle sterren in de Melkweg vertegenwoordigen.
Rode dwergen zijn de lichtste, kleinste en koelste van alle sterren.
En doordat ze in vergelijking met de meeste sterren met planeten zo weinig licht uitstralen, laten ze zich maar moeilijk onderzoeken.
Een en ander heeft ertoe geleid dat astronomen maar weinig weten over de processen die tot de vorming van planeten in de schijven van gas en stof rond jonge rode dwergen leiden.
Om daar verandering in te brengen hebben Kurtovic en zijn collega’s de schijven rond zes jonge sterren met minstens vijf keer zo weinig massa als onze zon onderzocht.
Daarbij is gebruik gemaakt van de Atacama Large Millimeter/submillimeter Array (ALMA), een netwerk van radiotelescopen in het noorden van Chili die tezamen één grote telescoop vormen.
De helft van de onderzochte schijven vertoont ringachtige structuren van stof die zich uitstrekken tot op vijftig à negentig astronomische eenheden van hun ster (1 AE – de gemiddelde afstand zon-aarde – staat gelijk aan 150 miljoen kilometer).
Qua vorm lijken de schijven verrassend veel op die rond veel massarijkere jongere sterren, waarbij het ontstaan van zulke ringen wordt toegeschreven aan de vorming van reuzenplaneten die stof en gas opvegen terwijl ze om hun ster cirkelen.
De overige drie schijven vertonen geen ringstructuren, maar dat hoeft niet te betekenen dat ze ontbreken: waarschijnlijk zijn de ALMA-beelden niet scherp genoeg om ze te kunnen onderscheiden.
Hoe dan ook bevatten de schijven rond de waargenomen sterren genoeg materiaal om de vorming van planeten mogelijk te maken.
Een probleem is wel dat het stof rond lichte sterren veel sneller naar binnen spiraalt, en uiteindelijk in de nabijheid van de centrale ster verdampt, dan dat rond zwaardere sterren.
Er is daardoor veel minder tijd voor de vorming van planetaire ‘bouwstenen’.
Of dat ook betekent dat planeten bij rode dwergsterren per definitie schaarser zijn dan bij zwaardere sterren, kan op basis van deze kleine steekproef nog niet worden geconcludeerd. (EE)
(Image Credit: MPIA graphics department)
