Afgelopen mei presenteerde de Europese ruimtevaartorganisatie ESA spectaculaire beelden van de zon. De opnames werden rond 26 maart gemaakt door de ruimtesonde Solar Orbiter (SOLO), die de zon toen naderde tot op ongeveer een derde van de afstand zon-aarde (0,3 AE), binnen de baan van Mercurius.
Een van de bijzondere structuren die SOLO heeft ontdekt, is voorlopig ‘egel’ (hedgehog) gedoopt, vanwege zijn stekelige uiterlijk.
SOLO, een Europese sonde met een Amerikaanse bijdrage van NASA, werd op 10 februari 2020 gelanceerd vanaf Cape Canaveral in Florida (Zenit februari 2020, blz. 24-25).
Middels scheervluchten langs de aarde en Venus volgt de sonde langgerekte banen die SOLO in het perihelium uiteindelijk tot op 42 miljoen km van de zon moet brengen.
Hoofddoel van de emissie is de invloed van de zon op de heliosfeer te onderzoeken, de reusachtige ‘bel’ rondom de zon die zich tot ver voorbij de planeten uitstrekt en gevuld is met van de zon afkomstige geladen deeltjes en magneetvelden.
Dat moet tot meer kennis en inzicht leiden over de zonnewind, de corona, het magnetisch veld van de zon, zonne-uitbarstingen en de invloed van de zonneactiviteit op de (omgeving van de) aarde: het ‘ruimteweer’.
Door de dichte naderingen tot de zon kan SOLO de gebieden van herkomst van de magneetvelden en de geladen deeltjes tot in detail bestuderen.
De temperatuur kan daarbij oplopen tot meer 500 oC, maar een speciaal hitteschild, waar de boordcamera’s via openingen doorheen kunnen kijken, biedt de nodige bescherming.
Met de Extreme Ultraviolet Imager, een van de tien wetenschappelijke instrumenten aan boord, maakte SOLO op 30 maart deze opname van een opmerkelijke stekelachtige structuur in de lage corona van de zon op
een golflengte van 17 nanometer (onder in de afbeelding).
De ‘egel’, met een diameter van 25.000 km (ongeveer twee keer de diameter van de aarde), bestaat uit ‘stekels’ van heter en koeler gas – rond een temperatuur van ongeveer 1 miljoen graden – die alle kanten op wijzen.
Hoe dergelijke ‘egels’ ontstaan is nog onduidelijk. Rondom de periheliumpassage registreerde het instrumentarium van SOLO ook enkele uitbarstingen op de zon, waaronder een coronale massa-ejectie, een door de zon uitgestoten plasmawolk.
De analyse van al deze data zal nog de nodige tijd in beslag nemen, aldus ESA.
Na een derde scheervlucht langs Venus op 4 september bereikt SOLO op 13 oktober opnieuw het perihelium van zijn baan, deze keer nog iets dichterbij de zon op een afstand van 0,29 AE.
Bij de daaropvolgende Venuspassages, in 2025 en 2026, wordt de baanhelling van SOLO groter, zodat de ruimtesonde een steeds beter zicht krijgt op de nog niet goed bestudeerde poolgebieden van de zon.
Door Servé Vaessen (Zenit juli- augustus 2022)
(Foto: ESA, NASA/Solar Orbiter/EUI Team)
Uit SOLO-opnamen gemaakte filmpjes van de ‘egel’ zijn de vinden op:
www.esa.int/ESA_Multimedia/Videos
www.esa.int/ESA_Multimedia/Videos
