Neptunus is de verste en koudste planeet van het zonnestelsel. Toch heeft hij een dynamische atmosfeer, waarin wolken komen en gaan. Een analyse van waarnemingen van de planeet in de afgelopen dertig jaar laat zien dat deze wolkenvorming samenhangt met de activiteit van de zon. Dat werd al vermoed, maar blijft verrassend, gezien het feit dat de planeet slechts een tiende procent van de hoeveelheid zonlicht ontvangt die op de aarde valt. Erandi Chavez en collega’s analyseerden nabij-infraroodopnamen die tussen 1994 en 2022 gemaakt zijn met de Hubble Space Telescope en telescopen van de Keck-sterrenwacht op Hawaii en de Lick-sterrenwacht in Californië. De astronomen berekenden voor iedere opname het deel van het Neptunusschijfje dat wolken vertoonde, evenals de gemiddelde helderheid van zowel de wolken als die van het wolkenvrije deel van het planeetschijfje. Deze metingen brachten een duidelijk verband tussen de wolkenvorming op Neptunus en de intensiteit van de straling van de zon op een golflengte in het ultraviolet aan het licht. Deze zogeheten Lyman-alfastraling is het sterkst als de activiteit van de zon maximaal is en kort daarna verschijnen er meer wolken op Neptunus. Dezelfde variatie treedt op in de infraroodhelderheid van de wolken en die van het planeetschijfje. Beide waren in 2002 en 2015 maximaal en in 2007 en 2020 minimaal. Deze variatie bevestigt de al eerder gedane suggestie dat de ultravioletstraling van de zon van invloed is op de wolkenvorming. Als die straling voldoende sterk is zou hij methaanmoleculen in de stratosfeer uiteen kunnen doen vallen, waardoor reacties op gang komen die tot het ontstaan van ingewikkelder koolwaterstoffen leiden. Als die omlaag bewegen, kan dit door condensatie mist en wolken kunnen veroorzaken. De details van dit proces en de invloed van andere factoren in de stormachtige atmosfeer van Neptunus moeten echter nog verder worden onderzocht. Als de ‘wolkencyclus’ op Neptunus zich voortzet, zou de wolkenvorming na 2024 weer een maximum moeten bereiken. In dat jaar wordt namelijk het volgende zonnevlekkenmaximum – en het maximum van zijn ultravioletstraling – verwacht. (GB/Icarus 404, 1 november 2) (Image Credit: (NASA/ESA/LASP/Erandi Chavez/ Imke de Pater; bewerking: Mat Drummen)
