Na een vernieuwing van de Westerbork-radiotelescoop hebben astronomen maar liefst vijf nieuwe FRBs waargenomen. Het is de eerste keer dat een Nederlandse telescoop deze snelle radioflitsen ontdekt.
De resultaten, die 12 april jongstleden werden gepubliceerd, bevatten beelden die veel scherper zijn dan tot nu toe mogelijk was.
FRBs oftewel fast radio bursts, behoren tot de felste ontploffingen in het heelal.
De explosies zenden daarbij vooral radiogolven uit. De snelle radioflitsen zijn zo krachtig dat ze met radiotelescopen te zien zijn op afstanden van meer dan vier miljard lichtjaar.
Om over zulke extreem grote afstanden nog zichtbaar te zijn voor radiotelescopen, moeten ze immense hoeveelheden energie herbergen.
Bij het afgaan bevat een FRB tien biljoen (10 miljoen keer een miljoen) maal het jaarlijkse energieverbruik van de gehele wereldbevolking.
Snelle radioflitsen zijn waarschijnlijk afkomstig van neutronensterren.
De grote dichtheid en magnetische veldsterkte van deze extreem compacte sterren zijn uniek in het heelal.
Door de flitsen te bestuderen, kunnen astronomen de fundamentele eigenschappen van de materie waaruit het heelal bestaat beter begrijpen.
Maar de flitsen vormen lastige onderzoeksobjecten: je weet van tevoren niet waar aan de hemel de volgende afgaat. Daarbij duurt een FRB niet langer dan milliseconde: als je net met je ogen knippert, is hij voorbij.
Westerbork heeft nu dankzij nieuwe ontvangers en een nieuwe supercomputer (het Apertif Radio Transient System, ARTS) niet alleen vijf van deze FRBs waargenomen, maar die ook nog eens heel scherp afgebeeld.
Eerder zagen radiotelescopen zoals Westerbork de snelle radioflitsen als met de facetogen van een vlieg.
Vliegen kunnen bewegingen in alle richtingen heel goed waarnemen, maar zien niet scherp.
Met de upgrade heeft Westerbork de vliegenogen gekruist met arendsogen. Astronomen willen begrijpen hoe de snelle radioflitsen ontstaan en waarom ze zo fel zijn.
Maar de flitsen zijn ook interessant, omdat ze onderweg naar de aarde andere sterrenstelsels doorkruisen.
Elektronen in die sterrenstelsels, normaal veelal onzichtbaar, vervormen de flitsen.
Het opsporen van de onzichtbare elektronen en bijbehorende atomen is belangrijk, omdat het merendeel van de materie in het heelal donker is en onbegrepen.
Radiotelescopen konden de plek waar een FRB plaatsvond eerder slechts grofweg aanduiden.
Dankzij de ARTS-supercomputer kan Westerbork nu heel nauwkeurig de exacte locatie van een FRB aangeven.
Daarbij is gebleken dat drie van de waargenomen snelle radioflitsen het Driehoekstelsel, een buur van ons Melkwegstelsel, hebben ‘doorboord’.
Daardoor hebben astronomen voor het eerst kunnen vaststellen hoeveel onzichtbare elektronen dat stelsel maximaal bevat. (EE)
(Image Credit: ASTRON/Futselaar/van Leeuwen)
