Astronomen hebben met de James Webb Space Telescope een heel oude exoplaneet gefotografeerd. Hij is ongeveer zes maal zo zwaar als Jupiter en draait rond Epsilon Indi A, de helderste component van een dubbelster in het zuidelijke sterrenbeeld Indus (Indiaan). Epsilon Indi A staat op 12 lichtjaar van de zon en is bijna even oud als de zon en dat maakt deze reus de oudste die fotografisch is waargenomen. Alle eerdere gefotografeerde exoplaneten zijn jonger dan 500 miljoen jaar. Elisabeth Matthews en collega’s observeerden Epsilon Indi A in juli 2023 in het midden-infrarood en gebruikten hierbij een techniek om het licht van de ster te onderdrukken zodat die zijn omgeving niet kon overstralen. Dat de ster een planeet zou moeten hebben was overigens al in 2019 afgeleid uit een variatie in de snelheid van de ster in de waarnemingsrichting. Die wees op de aantrekking van een begeleidende reuzenplaneet. Deze planeet is echter niet gevonden op de plaats waar hij zich volgens de toenmalige berekeningen zou moeten bevinden. Hij bleek bovendien niet drie maal zo zwaar als Jupiter maar zes maal en niet op 9 astronomische eenheden rond de ster te draaien maar op zo’n 28 AE – vergelijkbaar met de afstand van Neptunus tot de zon. Hoewel de oorzaak van deze discrepantie vooralsnog niet duidelijk is, sluiten de astronomen uit dat er nog een tweede grote planeet in het spel is. De temperatuur aan het oppervlak van de reuzenplaneet ligt rond de nul graden Celsius, slechts zo’n honderd graden boven de temperatuur van de gasreuzen in ons zonnestelsel. Die temperatuur is in overeenstemming met wat theoretische modellen voorspellen voor de afkoeling van een reuzenplaneet van die leeftijd. Deze planeet is daarmee ook de koudste exoplaneet die fotografisch is waargenomen. Zijn temperatuur is vergelijkbaar met die van de koudste bruine dwerg, een gasbol die zich in het overgangsgebied tussen sterren en reuzenplaneten bevindt. Dat maakt deze gasreus een interessant object voor het onderzoek naar dit soort ‘gasbollen in transitie’. (GB/Nature 633, blz. 789) (Image credit: (NASA/CSA/STScI, E. Matthews/MPIA; bewerking: Mat Drummen)
