De Webb-ruimtetelescoop heeft detailrijke nieuwe infraroodopnamen gemaakt van het Karrenwielstelsel en twee kleinere begeleidende sterrenstelsels.
De beelden geven meer inzicht in hoe het ‘Karrenwiel’ in de loop van de miljarden jaren is veranderd.
Het Karrenwielstelsel, dat zich op een afstand van ongeveer 500 miljoen lichtjaar in het sterrenbeeld Beeldhouwer bevindt, is een opvallende verschijning.
Zoals zijn naam al aangeeft, heeft het stelsel veel weg van een karrenwiel. Deze vorm is het resultaat van een botsing met een kleiner sterrenstelsel, dat zich inmiddels uit de voeten heeft gemaakt.
Het Karrenwiel vertoont twee ringen: een heldere binnenring en een omringende, kleurrijke buitenring.
Deze structuren breiden zich vanuit het centrum van de botsing naar buiten toe uit, zoals de kringen in een vijver waar een steen in is geworpen.
Sterrenstelsels van dit type worden ook wel ringstelsels genoemd. De heldere kern van het stelsel bevat enorme hoeveelheden warm stof en biedt plaats aan omvangrijke jonge sterrenhopen.
De buitenring, die al zo’n 440 miljoen jaar aan het uitdijen is, is het toneel van stervorming en supernova’s. Al uitdijend baant deze ring zich een weg door het omringende gas, wat de vorming van nieuwe sterren bevordert. Het Karrenwielstelsel is al met tal van andere telescopen bekeken, waaronder ook de Hubble-ruimtetelescoop.
Maar op zichtbare golflengten wordt het zicht op het sterrenstelsel gehinderd door enorme hoeveelheden stof. Met zijn infraroodcamera’s NIRCam en MIRI kijkt de Webb-ruimtetelescoop door dat stof heen.
NIRCam heeft afzonderlijke sterren en stervormingsgebieden in beeld gebracht, en laat de verschillen zien tussen oudere en jongere sterpopulaties.
De MIRI-gegevens laten zien dat de gekromde ‘spaken’ van het sterrenstelsel rijk zijn aan koolwaterstoffen en andere chemische verbindingen, maar ook aan silicaatstof, dat vergelijkbaar is met het stof dat op aarde rijkelijk aanwezig is.
De nieuwe waarnemingen onderstrepen dat het Karrenwiel zich in een overgangsfase bevindt. Het sterrenstelsel, dat vóór de botsing vermoedelijk een normaal spiraalstelsel was, vergelijkbaar met onze Melkweg, zal blijven veranderen. (EE)
(Image Credit: NASA, ESA, CSA, STScI)