Astronomen hebben een verband ontdekt tussen de veranderende wolkenrijkdom van Neptunus en de 11-jarige zonnecyclus – de afwisselend toe- en afnemende activiteit van de zon.
De ontdekking is gebaseerd op drie decennia aan waarnemingen van Neptunus (Icarus, 9 juni).
Planeetwetenschappers zijn verrast door het verband tussen Neptunus en de zonneactiviteit, omdat het zonlicht ter plaatse van de verste planeet van ons zonnestelsel duizend keer zo zwak is als op aarde.
Desondanks lijkt de wolkenvorming op Neptunus sterker samen te hangen met de zonneactiviteit dan met zijn eigen vier seizoenen, die elk ongeveer veertig jaar duren.
Om de evolutie van het wolkendek van Neptunus in kaart te brengen, hebben de astronomen opnamen van de planeet geanalyseerd die tussen 2002 zijn gemaakt met de Keck-telescopen op Hawaï, en gearchiveerde opnamen van de Hubble-ruimtetelescoop vanaf 1994 en gegevens van de Lick-sterrenwacht in Californië uit 2018 en 2019.
De beelden laten een intrigerend verband zien tussen de veranderingen in het wolkendek van Neptunus en de zonnecyclus, zoals die tot uiting komt in het aantal zonnevlekken en zonnevlammen.
Naarmate deze cyclus vordert, bouwt het onstuimige gedrag van de zon zich op tot een maximum, totdat haar magnetische veld verzwakt en van polariteit omkeert.
Dan zakt de zonneactiviteit terug naar een minimum en begint een nieuwe cyclus.
Concreet betekent dit dat als de zon onstuimig is, het zonnestelsel wordt overspoeld met intensere ultraviolette straling. De astronomen hebben ontdekt dat er twee jaar na de piek van de zonnecyclus steeds meer wolken op Neptunus verschijnen.
Bovendien lijkt er een correlatie te bestaan tussen het aantal wolken en het zogeheten albedo van deze ijzige planeet: de hoeveelheid zonlicht die hij weerkaatst.
Het albedo van Neptunus nam toe in 2002, vervolgens af in 2007, weer toen in 2025 en bereikte in 2020, toen de meeste wolken verdwenen, zijn laagste niveau ooit. ‘Ik was verrast door hoe snel de wolken op Neptunus verdwenen,’ aldus Imke de Pater, emeritus hoogleraar astronomie aan de Universiteit van Californië te Berkeley (VS), en hoofdauteur van het onderzoek. ‘We zagen de wolkenactiviteit binnen een paar maanden afnemen.’ De door de zon veroorzaakte veranderingen in het albedo van Neptunus lijken tamelijk synchroon te lopen met het komen en gaan van wolken op de planeet.
Er is echter een tijdsverschil van twee jaar tussen de piek van de zonnecyclus en de hoeveelheid bewolking op Neptunus. Dat komt doordat de chemische reacties in de hoge atmosfeer van de planeet die verantwoordelijk zijn voor de wolkenvorming tijd nodig hebben om hun werk te doen. (EE)
(Image Credits: NASA, ESA, LASP, Erandi Chavez (UC Berkeley), Imke de Pater (UC Berkeley)
