Terwijl ESA-satelliet INTEGRAL op 14 november 2023 de hemel afspeurde, registreerde hij een korte uitbarsting van gammastraling – zeer energierijke fotonen – uit het relatief nabije sterrenstelsel M82. Slechts een paar uur later zocht ESA’s röntgentelescoop XMM-Newton naar het nagloeien van de explosie, maar vond niets. Een internationaal onderzoeksteam heeft vastgesteld dat de uitbarsting afkomstig moet zijn geweest van een magnetar – een jonge neutronenster met een uitzonderlijk sterk magnetisch veld (Naturel). ‘We beseften meteen dat dit een bijzondere gammaflits was. Gammaflitsen komen van ver weg en uit alle mogelijke richtingen, maar deze kwam uit een helder sterrenstelsel dichtbij,’ aldus Sandro Mereghetti, hoofdauteur van de Nature-publicatie. Het onderzoeksteam heeft onmiddellijk ESA’s ruimtetelescoop XMM-Newton gevraagd om zo snel mogelijk een vervolgwaarneming te doen van de locatie van de uitbarsting. Als deze korte flits van gammastraling het gevolg was geweest van een botsing tussen twee neutronensterren, zou deze ook zwaartekrachtgolven hebben veroorzaakt en hebben nagegloeid in röntgenstraling en zichtbaar licht. De waarnemingen van XMM-Newton lieten echter alleen het hete gas en de sterren in M82 zien. En met optische telescopen op de grond werd tevergeefs naar een signaal op zichtbare golflengten gezocht. Het ontbreken van zwaartekrachtgolven en signalen in röntgenstraling en zichtbaar licht wijst erop dat de gammaflits afkomstig was van een magnetar. Wanneer een ster met meer dan acht keer zoveel massa als de zon sterft, ondergaat hij een supernova-explosie die een zwart gat of neutronenster achterlaat. Neutronensterren zijn zeer compacte stellaire overblijfselen met meer massa dan de zon, samengebald in een bol met een middellijn van slechts twintig kilometer. Ze draaien snel rond en hebben sterke magnetische velden. Sommige jonge neutronensterren hebben zelfs magnetische velden die meer dan tienduizend keer zo sterk zijn als die van de gemiddelde neutronenster. Deze zogeheten magnetars vertonen soms gigantische uitbarstingen van energie. Maar tot nu toe waren zulke uitbarstingen alleen waargenomen bij enkele magnetars in ons eigen Melkwegstelsel. De uitbarsting die door INTEGRAL werd gedetecteerd, is de eerste duidelijke bevestiging van een magnetar-uitbarsting buiten de Melkweg. (EE) (Image Credit: ESA)