Een internationaal onderzoeksteam onder aanvoering van Kareem El-Badry (Caltech, VS) heeft naar het schijnt 21 neutronensterren opgespoord die om evenzovele zonachtige sterren draaien. Neutronensterren zijn de compacte, ‘uitgebrande’ kernen van zware sterren die een supernova-explosie hebben ondergaan. Van zichzelf zijn ze extreem lichtzwak en doorgaans niet rechtstreeks waarneembaar. Maar als ze een dubbelster vormen met een heldere zonachtige ster, brengen ze deze laatste aan het schommelen. Met behulp van de Europese astrometrische ruimtetelescoop Gaia zijn zulke schommelingen nu waargenomen bij 21 zonachtige sterren (The Open Journal for Astrophysics). Er zijn al eerder neutronensterren waargenomen in banen rond sterren zoals onze zon, maar daarbij ging het steeds om compacte dubbelstersystemen, waarin de afstand tussen beide sterren zo klein is dat de neutronenster (die zwaarder is dan een zonachtige ster) massa van zijn heldere partner kan ‘stelen’. Deze massaoverdracht zorgt ervoor dat de neutronenster een heldere bron van röntgen- of radiostraling is. De neutronensterren in het nieuwe onderzoek bevinden zich veel verder van hun begeleidende ster – ruwweg één tot drie keer de afstand tussen zon en aarde. Dat betekent dat er geen massa-overdracht plaatsvindt en de neutronensterren geen waarneembare straling uitzenden. ‘Dit zijn de eerste neutronensterren die enkel dankzij hun zwaartekracht zijn ontdekt,’ aldus El-Badry. De ontdekking komt als een verrassing, omdat niet duidelijk is hoe een ontplofte ster naast een zonachtige ster kan bestaan. In principe zou de voorganger van de neutronenster enorm groot moeten zijn geworden en, tegen het einde van zijn bestaan, de kleinere begeleider overspoeld moeten hebben, om uiteindelijk een supernova-explosie te ondergaan. En daarbij zouden de neutronenster en de zonachtige ster in tegengestelde richtingen zijn weggeslingerd. De nieuwe ontdekking laat zien dat sommige van deze dubbelsterren de catastrofale explosie weten te overleven, maar hóé is onduidelijk. De meeste van de ontdekte dubbelstersystemen bevinden zich op afstanden van minder dan 3000 lichtjaar – relatief dichtbij naar kosmische maatstaven. Op basis van het nu ontdekte aantal schatten El-Badry en zijn collega’s dat ongeveer één op de miljoen zonachtige sterren in ons Melkwegstelsel een neutronenster als begeleider heeft. (EE) (Image credit: (Caltech/R. Hurt (IPAC)
