Astronomen hebben een nieuwe methode ontwikkeld voor het opsporen van exoplaneten die zich met grote telescopen op aarde rechtstreeks laten fotograferen.
Dat heeft al geresulteerd in een directe opname van een Jupiter-achtige reuzenplaneet op ruim 132 lichtjaar afstand in het sterrenbeeld Zwaan.
De planeet, met de aanduiding HIP 99770 b, is de eerste buiten ons zonnestelsel die met behulp van een combinatie van astrometrie en directe fotografie is ontdekt (Science).
De eerste beelden van HIP 99770 b, gemaakt in het infrarood, zijn vastgelegd met de grote telescopen Keck II en Subaru op Maunakea (Hawaï).
De benodigde astrometrische gegevens, waren afkomstig van de Europese ruimtetelescoop Gaia en haar voorganger Hipparcos.
Het detecteren van HIP 99770 b is niet eenvoudig, omdat de planeet heel zwak is en amper boven de gloed van zijn heldere moederster uitkomt.
Deze nieuwe manier om vanaf de aarde naar nabije exoplaneten te zoeken is een grote verbetering ten opzichte van de traditionele methode.
De afgelopen veertien jaar hebben astronomen met behulp van zogeheten ‘blinde’ surveys de hemel afgespeurd naar sterren waar mogelijk grote reuzenplaneten omheen draaien die we, gezien de leeftijd en afstand van het stersysteem, vanaf de aarde zouden kunnen waarnemen.
Deze aanpak heeft echter een laag rendement. Met behulp van precisie-astrometrie kan worden gezocht naar sterren die schommelbewegingen vertonen, die aan de zwaartekracht van een onzichtbare begeleider (zoals een planeet) kunnen worden toegeschreven.
Bij stersystemen die nabij genoeg zijn kan vervolgens worden geprobeerd om die begeleider te fotograferen.
Uit de infraroodopnamen die Subaru en Keck II van HIP 99770 b hebben gemaakt, leiden astronomen af dat deze exoplaneet veertien tot zestien keer zoveel massa heeft als de planeet Jupiter en om een ster draait die ongeveer tweemaal zoveel massa heeft als onze zon.
De afstand tussen de planeet en zijn ster is driemaal zo groot als de afstand zon-Jupiter, maar omdat de ster veel feller straalt dan de zon, ontvangt HIP 99770 b bijna net zoveel licht en warmte als Jupiter.
Ook kon worden vastgesteld dat zijn atmosfeer water en koolstofmonoxide bevat en dat het stersysteem HIP 99770 is omgeven door een schijf van ijzig stof, vergelijkbaar met de Kuipergordel van ons eigen zonnestelsel. (EE)
(Image Credit: T. Currie/Subaru Telescope, UTSA)
