Na de eerste beelden van zwarte gaten te hebben gemaakt, staat de baanbrekende Event Horizon Telescope (EHT) op het punt om te onthullen hoe zwarte gaten krachtige jets van energierijke deeltjes de ruimte in schieten. Een onderzoeksteam onder leiding van Anne-Kathrin Baczko van de Chalmers University of Technology (Zweden) heeft aangetoond dat de EHT indrukwekkende opnamen kan maken van het superzware zwarte gat en de jets in het sterrenstelsel NGC 1052. Hun metingen, uitgevoerd met onderling verbonden radiotelescopen, bevestigen tevens het bestaan van sterke magnetische velden dicht bij de rand van het zwarte gat (Astronomy & Astrophysics). De belangrijkste onderzoeksvraag van het project was hoe superzware zwarte gaten stromen van energierijke deeltjes – zogeheten jets – ter grootte van een sterrenstelsel met bijna lichtsnelheid de ruimte in lanceren. De onderzoekers hebben nu een belangrijke stap gezet om deze vraag te kunnen beantwoorden, door gedetailleerde metingen te doen van het centrum van het sterrenstelsel NGC 1052, dat 60 miljoen lichtjaar van ons verwijderd is. NGC 1052 heeft een superzwaar zwart gat dat de bron is van twee krachtige jets die zich over duizenden lichtjaren uitstrekken. ‘Het centrum van dit sterrenstelsel is een veelbelovend doelwit voor de Event Horizon-telescoop, maar het is zwakker, complexer en uitdagender dan de voorgaande objecten’, zegt Baczko. Baczko en haar team hebben metingen gedaan met slechts vijf van de telescopen in het wereldwijde EHT-netwerk, waaronder ALMA (de Atacama Large Millimeter/submillimeter Array) in Chili. ‘We wisten niet zeker of we überhaupt data van dit zwakke, onbekende object zouden kunnen verzamelen, maar onze aanpak werkte, vooral dankzij de gevoeligheid van ALMA en aanvullende gegevens van vele andere telescopen,’ aldus Baczko. De wetenschappers zijn er nu van overtuigd dat het straks mogelijk zal zijn om een opname van NGC 1052 te maken met de EHT. Dat is te danken aan twee nieuwe stukjes informatie: de omgeving van het zwarte gat is op precies de juiste radiofrequentie helder genoeg om meetbaar te zijn met de EHT. En het gebied waar de jets worden gevormd is ongeveer net zo groot als de eerder vastgelegde ring van M87* – groot genoeg dus om in beeld te brengen met de volledige EHT. Op basis van hun metingen hebben de wetenschappers ook een schatting kunnen maken van de sterkte van het magnetische veld in de buurt van de waarnemingshorizon van het zwarte gat van NGC 1052. Met een veldsterkte van 2,6 tesla is dat veld ongeveer vierhonderd keer zo sterk als het magnetische veld van de aarde, wat overeenkomt met eerdere schattingen. ‘Dit magnetische veld is dermate sterk, dat we denken dat het materiaal kan tegenhouden dat naar het zwarte gat valt. En dat kan weer een rol spelen bij de vorming van de beide jets van het sterrenstelsel’, aldus Matthias Kadler, astronoom aan de Universität Würzburg (Duitsland). (EE) (Image credit: Chalmers University of Technology/3dVision/Johan Bournonville/Anne-Kathrin Baczko)
