Een internationaal team van onderzoekers onder leiding van de Nederlandse promovendus Mark Snelders (ASTRON en Universiteit van Amsterdam) heeft radiopulsen uit het verre heelal ontdekt die slechts miljoensten van een seconde duren. Ze vonden deze microsecondeflitsen na minutieus onderzoek aan archiefgegevens van een bekende millisecondebron. Het is onduidelijk hoe de ultrasnelle flitsen ontstaan (Nature Astronomy). Snelle radioflitsen (in het Engels fast radio bursts of FRB’s) zijn onvoorspelbare, extreem korte flitsen van radiogolven ver buiten ons Melkwegstelsel die in 2007 voor het eerst werden opgemerkt.
Ze worden mogelijk veroorzaakt door magnetars oftewel magnetische neutronensterren.
Tot nu toe werden vooral flitsen gezien die langer dan een duizendste van een seconde duren en evenveel energie uitzenden als onze zon in een dag.
In 2022 bedachten onderzoekers van de Universiteit van Amsterdam en ASTRON dat er wel eens flitsers konden bestaan die niet duizendsten, maar slechts miljoensten van een seconde zouden duren. ‘Tijdens onze groepsbijeenkomsten hadden we het er vaak over,’ zegt Mark Snelders, promovendus aan ASTRON en de Universiteit van Amsterdam, en leider van het onderzoek dat de ultrasnelle flitser op het spoor kwam.
‘Toevallig kwam ik erachter dat er een openbare dataset bestond die we hiervoor konden gebruiken.
Daar zijn we met de stofkam doorheen gegaan .’Het archief waar de Nederlandse onderzoekers gebruik van hebben gemaakt wordt beheerd door Breakthrough Listen, een project dat tot doel heeft om buitenaards leven op te sporen. Daarbij wordt gebruik gemaakt van de Green Bank-radiotelescoop in de VS. In dit archief vonden de onderzoekers vijf uur aan gegevens van de bekende herhalende radioflitser FRB 20121102A, die zich op een afstand van ongeveer drie miljard lichtjaar in de richting van het sterrenbeeld Voerman bevindt. Snelders en zijn team verdeelden van de eerste dertig minuten aan gegevens elke seconde in een half miljoen losse beeldjes. Vervolgens gingen ze met behulp van softwarefilters en machine learning op zoek naar uitschieters. Zo ontdekten ze acht ultrasnelle flitsen die slechts tien miljoensten van een seconde of korter duurden. De onderzoekers verwachten nog meer van dit soort flitsers te kunnen vinden, maar eenvoudig is dat niet. Sommige databestanden zijn namelijk te grofmazig om in een half miljoen stukjes per seconde te hakken. Uiteindelijk willen de astronomen de flitsers gebruiken om een soort plattegrond te maken van de ruimte tussen sterren en sterrenstelsels. Met zo’n kaart kunnen ze beter leren begrijpen hoe sterrenstelsels worden door het hen omringende gas. (EE) (Image Credit: Daniëlle Futselaar/www.artsource.nl)
