De ringen van Saturnus zijn misschien niet jonger dan de dinosaurussen, zoals onlangs is gesuggereerd, maar met een leeftijd van miljarden jaren bijna net zo oud als de reuzenplaneet zelf. Tot die conclusie komt een team van wetenschappers onder leiding van Ryuki Hyodo van het Institute of Science Tokyo (Nature Geoscience). Over de leeftijd van de ringen van Saturnus wordt al lang gediscussieerd. Sommige onderzoekers menen dat ze ongeveer 4,5 miljard jaar geleden samen met de planeet zijn gevormd uit ijzig puin dat in een baan om Saturnus achterbleef na het ontstaan van ons zonnestelsel. Maar anderen denken dat de ringen heel jong zijn, en wellicht zijn ontstaan nadat een komeet of ijsmaan uit elkaar werd getrokken door de zwaartekracht van Saturnus. Maar volgens Hyodo is het idee dat de ringen van Saturnus jong zijn erg vreemd in de context van de lange geschiedenis van ons zonnestelsel. Als de ringen inderdaad in het tijdperk van de dinosaurussen – oftewel ongeveer 65 miljoen jaar geleden – zouden zijn ontstaan, zou dat zijn gebeurd op een moment dat het zonnestelsel al volledig ontwikkeld en relatief stabiel was. Toen 4,5 miljard jaar geleden de planeten werden gevormd, was het zonnestelsel veel chaotischer en zou de kans dat zich rond een planeet een ring van puin vormde veel groter zijn geweest. Ter ondersteuning van dit scenario hebben Hyodo en zijn collega’s computersimulaties uitgevoerd waarmee botsingen tussen micrometeoroïden (kleine stukjes gesteente) en de ringen werden gesimuleerd. Volgens de onderzoekers bereikten de deeltjes daarbij snelheden van meer dan honderdduizend kilometer per uur en werden ze dermate heet dat ze verdampten. Het daarbij vrijkomende gas expandeerde, koelde af en condenseerde binnen het magnetische veld van Saturnus, waardoor elektrisch geladen ionen en microscopisch kleine deeltjes ontstonden. Uit de simulaties blijkt dat meeste van deze deeltjes ofwel op Saturnus of in diens atmosfeer terechtkwamen. Slechts een klein deel van dit materiaal vervuilde de ringen, waardoor deze relatief schoon bleven. Volgens Hyodo hoeft het huidige schone uiterlijk van de ringen van Saturnus dus niet te betekenen dat ze jong zijn. Op grond van de geringe vervuilingsgraad komt Hyodo juist tot de conclusie dat de ringen van Saturnus heel oud zijn: vier tot vierenhalf miljard jaar. En hetzelfde proces kan ook het aanzien van de ringen van Uranus en Neptunus hebben bepaald. Ter onderbouwing van deze theorie voeren de collega’s van Hyodo nu laboratoriumexperimenten uit waarbij de inslagen van micrometeoroïden op ijzige deeltjes worden nagebootst. (EE) (Image credit: (NASA/ESA/STScI/A. Simon)
