Met behulp van het ‘Alopeke-instrument van de Gemini-telescoop op Mauna Kea (Hawaï) hebben astronomen ontdekt dat rond de rode superreuzenster Betelgeuze een kleinere ster draait. De ontdekking lost het raadsel op van de veranderlijke helderheid van Betelgeuze en geeft inzicht in de fysische mechanismen achter andere veranderlijke rode superreuzen. Betelgeuze maakt deel uit van het sterrenbeeld Orion en is een van de helderste sterren aan onze nachthemel. De superreus is ongeveer zevenhonderd keer zo groot als onze zon, en ondanks dat hij pas tien miljoen jaar oud is – vrij jong naar astronomische maatstaven – nadert hij het einde van zijn bestaan. Een bijzondere eigenschap van Betelgeuze is dat zijn helderheid varieert met een periode van ongeveer vierhonderd dagen én een periode van ongeveer zes jaar. Daarnaast vertoonde de ster in 2019 en 2020 een plotselinge sterke helderheidsafname die sommigen deed vermoeden dat hij op ontploffen stond. Nader onderzoek wees echter uit dat de ster een grote wolk stof had uitgestoten die zijn licht temperde. Het opvallende gedrag van Betelgeuze zorgde voor een opleving van het onderzoek van de ster. Daarbij ontstond het vermoeden dat zijn zesjaarlijkse variabiliteit werd veroorzaakt door een begeleidende ster. Zoekacties met onder meer de Hubble-ruimtetelescoop leverden echter niets op. Tot nu toe dan. Met behulp van spikkel-interferometrie – een techniek waarbij grote aantallen korte opnamen bij elkaar worden opgeteld om zo de turbulentie van de aardatmosfeer als het ware te ‘bevriezen’, heeft de Gemini-telescoop de zwakke begeleider nu rechtstreeks kunnen vastleggen. Uit de beelden leiden de astronomen af dat de begeleider van Betelgeuze ongeveer anderhalf keer zoveel massa heeft als onze zon en nog zo jong is dat er geen fusie van waterstof in zijn kern plaatsvindt. Zijn afstand tot Betelgeuze is slechts ongeveer vier keer zo groot als de afstand tussen de aarde en de zon. Dat betekent dat de ster zich ruimschoots binnen de opgezwollen atmosfeer van Betelgeuze bevindt. Deze ontdekking geeft een duidelijker beeld van het leven en de naderende dood van deze rode superreus. Betelgeuze en zijn begeleider zijn waarschijnlijk tegelijkertijd ontstaan. De begeleidende ster zal echter een kortere levensduur hebben, omdat sterke getijdenkrachten ervoor zullen zorgen dat hij naar Betelgeuse toe spiraalt – een proces dat hem binnen tienduizend jaar fataal wordt. (EE) (Image credit: International Gemini Observatory/NOIRLab/NSF/AURA Image Processing: M. Zamani (NSF NOIRLab)
