De Grote Beer is van alle sterrenbeelden het meest bekend doordat hij de weg naar de noordelijke hemelpool wijst.
Nu hebben astronomen, onder wie van de Radboud Universiteit Nijmegen, iets ontdekt waarmee dit sterrenbeeld nog interessanter is geworden.
Een boog van gloeiend interstellair waterstofgas die, als hij wordt doorgetrokken, een reusachtige cirkel rond de Grote Beer vormt en ook omringende sterrenbeelden doorkruist.
Het eerste deel van deze boog was al in 1997 op opnamen in zichtbaar licht ontdekt.
Latere delen werden door amateursterrenkundigen gevonden en bleken ook op radiogolflengten en in het ultraviolet te stralen.
Uiteindelijk kon met behulp van opnamen van de GALEX-satelliet worden vastgesteld dat de boogjes samen een zesde deel van een cirkel met een straal van 30 graden vormen, de Ursa Major Arc, waarvan het middelpunt nabij de ster Èta van de Grote Beer ligt.
De afzonderlijke delen zijn slechts 0,3 tot enkele boogminuten breed.
De Ursa Major Cirkel omvat een gebied dat één vijftiende van de hemelbol bestrijkt en daarmee is zijn oppervlak vergelijkbaar met dat van de grootste schillen en bogen van interstellair waterstofgas die al eerder met
radiotelescopen in deze richting werden ontdekt.
Andrea Bracco en haar collega’s denken daarom dat de Ursa Major Arc de uitdijende schokgolf van een explosie in de omgeving van de zon is, wellicht ontstaan als gevolg van een supernova.
De afstand en ouderdom van deze supernovarest zijn nog onzeker.
De grote omvang suggereert dat hij zich niet ver van de zon bevindt, waarschijnlijk op een afstand van minder dan duizend lichtjaar, maar in ieder geval veel verder dan de helderste sterren van de Grote Beer.
De ouderdom wordt op meer dan 100.000 jaar geschat.
De schokgolf zou ooit veel interstellair gas en stof uit dit gebied van het Melkwegstelsel hebben weggeblazen.
Van dit gebied is bekend dat er zich verscheidene ‘vensters’ bevinden die relatief vrij zijn van absorberende interstellaire materie, waardoor astronomen verder en dieper in het heelal kunnen kijken.
Belangrijk om de kosmische achtergrondstraling van kort na de oerknal beter te kunnen waarnemen.
De Ursa Major Cirkel zou het overblijfsel kunnen zijn van een explosie die één van deze vensters heeft geopend.
(GB/Astronomy & Astrophysics 636, L8)
(Image Credit: Łukasz Mularczyk https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Ursa_Major_%C5%81azy.jpg)