In het zonnestelsel blijken steeds meer ijsmanen een verborgen, ondergrondse oceaan te hebben. De nieuwste aanwinst is die van Mimas, met zijn diameter van 420 kilometer de binnenste van de grotere manen van Saturnus. Metingen aan de beweging van deze ijsmaan, eertijds verricht door de ruimtesonde Cassini die van 2004 tot 2017 rond Saturnus draaide, suggereren dat zich onder de vrij dunne ijskorst een laag van water bevindt. Mimas houdt tijdens zijn omloop steeds hetzelfde halfrond naar Saturnus gericht.
Tien jaar geleden werd uit een periodieke variatie in die aswenteling afgeleid dat het inwendige van deze maan niet zo homogeen is als tot dan toe werd gedacht. Mimas bestaat uit een kern van gesteenten die omringd is door een korst van ijs. De gemeten variatie kon alleen worden verklaard als de kern aan de evenaar sterk zou zijn uitgerekt, of als zich tussen de kern en de korst een laag van water bevond. Valery Lainey en collega’s hebben nu in nieuwe analyses van de vroegere metingen ook – en vooral – het effect van de baanbeweging van Miranda verdisconteerd. De satelliet draait in bijna één dag rond Saturnus en die snelle omloop blijkt gepaard te gaan met een langzame verschuiving van het punt waar de maan zich het dichtst bij Saturnus bevindt.
Ook dit effect zou verklaard kunnen worden met een rugbybalvormige kern, maar dan zou die zo sterk moeten zijn afgeplat dat dit niet meer te rijmen valt met andere eigenschappen van het inwendige. Blijft dus vooralsnog een ondergrondse oceaan over. De astronomen denken dat deze oceaan is ontstaan door de opwarming van het inwendige als gevolg van de ‘knedende’ getijdenkrachten van een andere grote,
ijsmaan, bijvoorbeeld Tethys. Dat proces zou zo’n 25 miljoen jaar geleden kunnen zijn begonnen, maar pas vrij recent, nog geen twee tot drie miljoen jaar geleden, zijn maximale uitwerking hebben gehad. Pas toen zou Mimas’ ijskorst – door smelting aan de onderzijde – zijn huidige, geringe dikte van 20 tot 30 kilometer hebben bereikt. Te kort geleden om al sporen daarvan aan het oppervlak te kunnen veroorzaken. (GB/Nature 626, blz. 280 ) (Image credit: NASA/JPL-Caltech/Space Science Institute)
