Organische moleculen die zijn aangetroffen in de fonteinen die uit scheuren in het oppervlak van Enceladus spuiten, kunnen zijn ontstaan door de blootstelling aan straling op deze ijzige maan van Saturnus, in plaats van afkomstig te zijn uit diens diepe ondergrondse oceaan. Dat hebben onderzoekers bekendgemaakt tijdens een bijeenkomst van Europese en Amerikaanse planeetwetenschappers, die deze week in Helsinki wordt gehouden. De nieuwe bevindingen kunnen gevolgen hebben voor de vermeende ‘leefbaarheid’ van de oceaan van Enceladus. De fonteinen werden in 2005 ontdekt door de ruimtesonde Cassini van NASA. Ze ontspringen aan lange breuken in de zuidelijke ijskorst van Enceladus die ‘tijgerstrepen’ worden genoemd. Het opspuitende water is afkomstig uit een ‘ondergrondse’ oceaan, en de energie om deze oceaan te verwarmen is het gevolg van de sterke getijdenkrachten van moederplaneet Saturnus. Cassini is door de fonteinen heen gevlogen en detecteerde daarbij enkele soorten moleculen die, naast allerlei zouten, diverse organische verbindingen bevatten. Omdat organische verbindingen, opgelost in een ondergrondse oceaan van water, kunnen uitgroeien tot prebiotische moleculen – de voorlopers van leven – trokken deze bevindingen de aandacht van astrobiologen. De resultaten van experimenten door Grace Richards (INAF, Italië) en collega’s tonen echter aan dat de organische verbindingen ook kunnen zijn ontstaan door de inwerking van straling zoals die in de magnetosfeer van Saturnus wordt gegenereerd. Dit roept vragen op over hun astrobiologische relevantie. Richards en collega’s hebben de samenstelling van het ijs op het oppervlak en in de wanden van de tijgerstrepen van Enceladus nagebootst. Dit ijs bevatte water, koolstofdioxide, methaan en ammoniak en werd afgekoeld tot -200 graden Celsius. Om de stralingsomgeving van Enceladus na te bootsen, werd het ijs vervolgens gebombardeerd met ionen (atomen waaraan een elektron was onttrokken). Daardoor een ontstond een heel scala aan moleculen, waaronder koolstofmonoxide, cyanaat en ammonium. Ook de voorlopers van aminozuren werden gevormd. Volgens Richards betekent dit dat de prebiotische moleculen op Enceladus door stralingsprocessen kunnen zijn gevormd en niet per se uit de ondergrondse oceaan afkomstig hoeven te zijn. ‘Hoewel dit niet uitsluit dat de oceaan van Enceladus leefbaar is, betekent het wel dat we voorzichtig moeten zijn met het doen van die aanname, alleen op basis van de samenstelling van de fonteinen’, aldus Richards. (EE) (Image credit: ESA/Science Office)
