De twee MAGIC-telescopen op het Canarische eiland La Palma, die kosmische gammastraling detecteren, hebben nova RS Ophiuchi waargenomen.
Dit circa 5000 lichtjaar verre object produceert ongeveer een in de vijftien jaar een nova-explosie, waarbij protonen die tot zeer hoge energieën worden versneld.
Dit suggereert dat novae een bijdrage leveren aan de alomtegenwoordige kosmische straling in het heelal (Nature Astronomy).
RS Ophiuchi (RS Oph) is een dubbelster in het sterrenbeeld Slangendrager. Het stersysteem bestaat uit een oude rode reuzenster en een compacte witte dwergster.
De rode reus is dermate sterk opgezwollen dat hij materie verliest aan zijn veel kleinere begeleider. Deze stroom van materie gaat door totdat de witte dwerg oververhit raakt.
De temperatuur en druk in de gasmantel die zich aan zijn oppervlak heeft gevormd lopen dan zo hoog op dat er een reusachtige thermonucleaire explosie plaatsvindt.
Daarbij blaast de dwergster de gasmantel weg en begint de cyclus opnieuw. Astronomen vermoedden al dat zulke nova-explosies gepaard gaan met zeer hoge energieën, en dat heeft de MAGIC-tweeling nu bevestigd.
De beide telescopen hebben gammastraling van RS Oph geregistreerd met een energie van 250 gigaelektronvolt, een van de hoogste energieën die ooit bij een nova zijn gemeten.
MAGIC kon zijn waarnemingen doen nadat andere instrumenten, die op andere golflengten meten, melding hadden gemaakt van een nieuwe nova-explosie van RS Oph.
Dertig seconden later waren de twee telescopen al op de dubbelster gericht. Na de explosie trokken verschillende schokgolven door de sterrenwind van de rode reus en het gas in de omgeving van de dubbelster.
Deze schokgolven fungeren als een enorme energiecentrale waarin deeltjes tot bijna de lichtsnelheid worden versnelt.
De MAGIC-waarnemingen wijzen erop dat de daarbij vrijkomende gammastraling afkomstig is van energierijke protonen (de kernen van waterstofatomen).
Volgens de onderzoekers betekent dit dat nova’s een bron van kosmische straling zijn.
Maar hun rol beperkt zich vooral tot hun naaste omgeving. De bulk van de kosmische straling is afkomstig van supernovaresten.
De schokgolven die bij deze catastrofale sterexplosies ontstaan zijn vele malen krachtiger dan die van nova-explosies. (EE)
(Image Credit: Superbossa.com/MPP)
