De X-Ray Imaging and Spectroscopy Mission (XRISM), die de meest energierijke objecten en verschijnselen in het heelal zal observeren, is klaar voor zijn lancering op zaterdag 26 augustus a.s. XRISM is een samenwerkingsproject van het Japanse ruimteagentschap JAXA en NASA. Maar ook het Europese ruimteagentschap ESA draagt een steentje bij. In ruil voor het leveren van hardware en wetenschappelijk advies krijgt ESA acht procent van de beschikbare waarneemtijd van XRISM.
Als tegenprestatie mogen Europese wetenschappers voorstellen indienen voor hemelobjecten die op röntgengolflengten kunnen worden waargenomen.
Röntgenstraling komt vrij bij de meest energierijke explosies en heetste plekken in het heelal. Dit geldt ook voor het superhete gas rond de grootste ‘bouwstenen’ van het heelal: de clusters van sterrenstelsels. JAXA heeft XRISM ontworpen om röntgenstraling van dit gas te detecteren, zodat astronomen de totale massa van deze systemen kunnen meten. Dit zal informatie opleveren over de vorming en evolutie van het heelal.
De waarnemingen van de clusters zullen ook inzicht geven in de vorming en verspreiding van chemische elementen.
Het hete clustergas is een overblijfsel van de geboorte en dood van opeenvolgende generaties van sterren.
Door de röntgenstraling te bestuderen die dit gas uitzendt, zal XRISM in kaart brengen welke ‘metalen’ (elementen zwaarder dan waterstof en helium) het bevat en hoe het heelal hiermee verrijkt is geraakt.
Ook zal XRISM afzonderlijke objecten die röntgenstraling uitzenden onder de loep nemen.
Het gaat daarbij onder meer om uiterst compacte objecten zoals de actieve superzware zwarte gaten die zich in de centra van sommige sterrenstelsels bevinden.
Dit moet wetenschappers helpen begrijpen hoe deze objecten de omringende ruimtetijd vervormen en in welke mate ze hun moederstelsels beïnvloeden via de ‘winden’ van deeltjes zij met bijna de snelheid van het licht uitstoten. De lancering van XRISM is, in het Japans en Engels, te volgen via het YouTube-kanaal van JAXA. (EE)
(Image Credit: JAXA)
