Een internationaal team van astronomen, onder leiding van de CHRIST University in Bangalore (India), heeft ontdekt dat een enorm spiraalvormig sterrenstelsel op bijna een miljard lichtjaar afstand van de aarde een superzwaar zwart gat herbergt dat miljarden keren zoveel massa heeft als de zon. Het stoot kolossale radiojets uit die zich over een lengte van zes miljoen lichtjaar uitstrekken (MNRAS). De ontdekking zet de bestaande theorieën over de evolutie van sterrenstelsels op zijn kop, omdat zulke krachtige jets bijna uitsluitend worden aangetroffen in elliptische sterrenstelsels – niet in spiraalstelsels. En dat kan betekenen dat ook de Melkweg in de toekomst van deze verwoestende jets zou kunnen ontwikkelen – met mogelijk grote gevolgen voor ons zonnestelsel en het leven op de aarde. De kolossale jets zijn aangetroffen bij een spiraalstelsel met de aanduiding 2MASX J23453268−0449256, dat drie keer zo groot is als ons Melkwegstelsel. Met behulp van de Hubble-ruimtetelescoop, de Giant Metrewave Radio Telescope in India en de Atacama Large Millimeter Wave Array in het noorden van Chili ontdekten de astronomen dat het zwarte gat in het hart van het spiraalstelsel en de bijbehorende radiojets tot de grootste behoren die ooit in een spiraalstelsel zijn ontdekt. Tot nog toe gingen astronomen ervan uit dat de verwoestende activiteit van zulke kolossale jets de structuur van een spiraalstelsel zouden verstoren. Maar tegen alle verwachtingen in vertoont J23453268−0449256 goed ontwikkelde spiraalarmen en een heldere centrale balkstructuur. Bovendien blijkt het stelsel gehuld te zijn in een enorme halo van heet gas dat röntgenstraling uitzendt. De jets van het zwarte gat zorgen ervoor dat dit gas heet blijft, waardoor er geen nieuwe sterren gevormd kunnen worden. Ons eigen Melkwegstelsel heeft een zwart gat van vier miljoen zonsmassa’s in zijn centrum – Sagittarius A* – maar dat houdt zich momenteel rustig. Daar kan verandering in komen als het Melkwegstelsel een gaswolk, een ster of zelfs een klein dwergstelsel zou opslokken. Daarbij kunnen jets ontstaan die – als ze in de richting van ons zonnestelsel wijzen – de atmosferen van de daar aanwezige planeten zouden kunnen wegvagen. Een andere mogelijkheid is dat zo’n krachtige jet het interstellaire medium verandert en de vorming van nieuwe sterren verhindert. Astronomen vermoeden dat de Melkweg in het verleden ook grote radiojets heeft gehad. Of zich dit in de toekomst kan herhalen, is nog onduidelijk. (EE)
(Image credit: Bagchi and Ray et al/Giant Metrewave Radio Telescope)
