Alle jonge sterren variëren min of meer in helderheid. De oorzaken daarvan lopen uiteen van vlekken op het oppervlak van de ster tot planeten of andere objecten die er omheen draaien. In de afgelopen jaren is echter een nieuwe klasse van veranderlijke sterren ontdekt waarvan de oorzaak nu pas duidelijk begint te worden. Deze zogeheten complex-periodieke variabelen (CPV’s) vertonen bijna-periodieke eclipsen van uiteenlopende duur die samenhangen met de aswenteling van de ster. Luke Bouma en collega’s hebben het gedrag van een vijftigtal van dit soort CPV’s op afstanden binnen 500 lichtjaar van de zon bestudeerd. De variabelen waren opgespoord in het databestand van TESS, een satelliet voor in eerste instantie het zoeken naar planeten bij sterren. Deze CPV-sterren blijken 2 tot 150 miljoen jaar oud te zijn, hebben een massa van 0,1 tot 0,4 maal die van de zon en vertonen eclipsen met perioden tussen de 0,2 en 1,6 dagen. De kortste CPV-eclipsen duren zo kort, ongeveer een uur, dat ze niet door stervlekken veroorzaakt te kunnen worden. De meest actieve variabele, LP 12-502, vertoont soms acht dipjes tijdens de rotatietijd van de ster, wat planeten als oorzaak uitsluit. Sommige dipjes blijven qua diepte en duur maandenlang constant, terwijl andere al in de loop van enkele rotatieperioden groeien of verdwijnen. Maar hun gemiddelde periode blijft gedurende al die tijd wel tot op minder dan 0,1 procent constant. De meest plausibele verklaring voor deze eclipsen is volgens de astronomen dat het hier – zoals al eerder werd gesuggereerd – om een soort ‘trein’ van materieconcentraties gaat die in dezelfde tijd als de aswenteling van de ster rond de ster draaien. Dit materiaal wordt mogelijk vastgehouden in een soort ‘kooien’ in het ronddraaiende magnetische veld van de ster. De grote vraag is nu of het verduisterende materiaal uit gas of stof bestaat. In het eerste geval zou het in totaal om ruwweg een honderdste aardmassa gaan en in het tweede geval om een tienduizendste aardmassa. En wat is hun relatie met de mogelijk nog te vormen planeten bij deze sterren? (GB/Astronomical Journal 167: 38) (Image Credit: L. Bouma e.a.; bewerking: Mat Drummen)
