Sinds 2018 weten astronomen dat ons sterrenstelsel, de Melkweg, gedurende zijn bestaan met tal van kleinere soortgenoten in botsing is gekomen. Een analyse van data van de Europese astrometrische ruimtetelescoop Gaia wijst er nu op dat de meest recente botsingen miljarden jaren later hebben plaatsgevonden dan gedacht. Bij elke botsing trokken er rimpelingen door ons Melkwegstelsel die nog steeds doorwerken in de bewegingen van verschillende families van sterren. Een van de taken waar Gaia voor staat is om deze rimpelingen te onderzoeken door de posities van meer dan honderdduizend relatief nabije sterren in kaart te brengen. De halo – het dunbevolkte buitengebied – van de Melkweg bevat een grote groep sterren die ongebruikelijke banen doorlopen. Van veel van deze sterren wordt vermoed dat ze door ons sterrenstelsel zijn ‘opgeslokt’ tijdens een gebeurtenis die astronomen de ‘laatste grote fusie’ noemen. Zoals de naam al aangeeft, was dit de laatste keer dat ons sterrenstelsel bij een flinke botsing betrokken is geweest. Aangenomen wordt dat ons sterrenstelsel daarbij is overspoeld met sterren die dicht langs het Melkwegcentrum scheren. Tot nu toe gingen astronomen ervan dat uit dat deze fusie ergens tussen de acht en elf miljard jaar geleden heeft plaatsgevonden, toen de Melkweg nog in zijn kinderschoenen stond. Maar gegevens van Gaia die in 2022 zijn vrijgegeven als onderdeel van de derde data-release van deze ruimtetelescoop suggereren nu dat de afwijkende omloopbanen van de sterren mogelijk door een recentere botsing zijn veroorzaakt. ‘Om de rimpelingen van sterren zo duidelijk te laten zijn als ze in de Gaia-gegevens verschijnen, moeten de sterren zich minder dan drie miljard jaar geleden bij ons hebben gevoegd – minstens vijf miljard jaar later dan werd gedacht,’ aldus mede-auteur Heidi Jo Newberg van het Rensselaer Polytechnic Institute (New York, VS). ’Steeds als er sterren heen en weer pendelen door het Melkwegcentrum, ontstaan er nieuwe rimpelingen. Als dit proces acht miljard jaar geleden zou zijn begonnen, zouden er nu zo veel rimpelingen moeten zijn, dat we ze niet meer van elkaar zouden kunnen onderscheiden.’ De ontdekking suggereert dat de betreffende sterren niet afkomstig zijn van de grote fusie van acht tot elf miljard jaar geleden, maar van een recentere botsing – de zogeheten Virgo Radiale Fusie – die ongeveer 2,7 miljard jaar geleden heeft plaatsgevonden. (EE) (Image credit: Halo-sterren: ESA/Gaia/DPAC, T Donlon et al. 2024; Melkweg en Magelhaense Wolken: Stefan Payne-Wardenaar)
