De Kuipergordel is genoemd naar de Nederlands-Amerikaanse astronoom Gerard Peter Kuiper.
Eerder werd het bestaan van zo’n gordel echter al gesuggereerd door de Ierse beroepsmilitair, econoom en (amateur)astronoom Kenneth Edgeworth.
Door George Beekman
Kenneth Essex Edgeworth werd op 26 februari 1880 geboren in Streete, in de huidige Ierse Republiek.
Hij koos voor een militaire loopbaan en ging op zeventienjarige leeftijd naar de Royal Military Academy in Londen en daarna naar de School of Military Engineering in Chatham.
Vervolgens diende hij bij de Royal Engineers in Egypte, Zuid-Afrika, Chatham, Somaliland, Dublin en Frankrijk.
Van 1926 tot 1931 was Edgeworth hoofdingenieur van het Soedanese Departement voor Post en Telegrafie in Khartoum.
Daarna keerde hij terug naar Ierland, waar hij economie studeerde en daar ook een viertal boeken over schreef.
Maar ook werd hij steeds meer aangetrokken tot de sterrenkunde, een belangstelling die gewekt was toen zijn oom William Wilson rond 1892 in Streete een privé-sterrenwacht had gebouwd.
Inmiddels was, in februari 1930, Pluto ontdekt.
Al snel werd duidelijk dat dit niet de planeet kon zijn die door Percival Lowell was voorspeld.
Hij was daarvoor veel te klein en te licht en zijn baanvlak helde veel sterker dan dat van de andere planeten.
Pluto leek eerder een heel grote planetoïde of komeet.
En zouden zich daarvan niet veel méér buiten de baan van Neptunus bevinden?
Ook Edgeworth vroeg zich dit af en begon artikelen over de ontwikkeling van de zon en de sterren te schrijven.
In 1943 publiceerde hij in het Journal of the British Astronomical Association een artikel over het ontstaan van planeten in een roterende schijf van materiaal rond
de zon.
Hij betoogde dat er geen reden was om aan te nemen dat deze schijf zich niet verder dan de baan van Neptunus of Pluto zou hebben uitgestrekt.
Maar de materiedichtheid zou voorbij Neptunus zo gering zijn geweest dat daar zich geen planeten meer konden vormen, maar alleen kleinere objecten.
In feite had Edgeworth al in 1938 een artikel hierover geschreven, maar dat was niet gepubliceerd en belandde in de Nationale Bibliotheek van Ierland in Dublin.
In dit artikel, The Evolution of the solar system, had hij ook de aantallen en grootten van de komeetachtige objecten voorbij Neptunus berekend.
Hij kwam op 200 miljoen tot 2 miljard objecten met een massa tussen 2 × 10-9 en 5 × 10-11 maal die van de aarde.
Ze zouden kleiner en talrijker zijn dan de toen bekende planetoïden en een gordel vormen tussen circa 65 tot misschien 260 astronomische eenheden van de zon.
In 1949 publiceerde Edgeworth, in de Monthly Notices of the Royal Astronomical Society, nogmaals een artikel over dit onderwerp en in 1961 verwerkte hij dat
in zijn boek The Earth, The Planets and the Stars: Their Birth and Evolution.
Hij overleed op 10 oktober 1972 in Dublin en precies twintig jaar later werd de eerste van een snel groeiend aantal ijswerelden voorbij Neptunus ontdekt.
Dat gebied werd naderhand de Kuipergordel genoemd, ook al had deze astronoom pas in 1951 in een artikel over zo’n gordel gerept.
Volgens John McFarland, Edgeworths belangrijkste biograaf, was deze Ier in de vergetelheid geraakt doordat hij pas na zijn vijftigste als ‘onafhankelijk theoretisch astronoom’ artikelen over de sterrenkunde ging schrijven, geen waarnemer was en ook niet verbonden was aan een astronomisch instituut.
Hij was een ‘leunstoel-astronoom’, maar wel één die meer gewaardeerd had mogen worden.
Bij deze dus.
(Image Credit: Nasa)