Een jonge sterrencluster in de Grote Magelhaense Wolk, een satelliet van het Melkwegstelsel, heeft vrij recent twee keer vele zware sterren verloren. Dat hebben astronomen – onder wie uit Nederland – afgeleid uit metingen met Gaia, de Europese telescoop die op grote afstand van de aarde met onze planeet mee om de zon draait. De cluster, R136, vormt het centrale deel van een grotere sterrenverzameling in het midden van de Tarantulanevel. R136 is een bijzondere cluster, waarin zich de zwaarste sterren bevinden die in het Melkwegstelsel zijn gevonden, met massa’s tot 300 maal die van de zon. Hij is uiterst compact en met zijn leeftijd van ongeveer 1,8 miljoen jaar ook heel jong. Uit Gaia’s nauwkeurige snelheidsmetingen hebben Michel Stoop en collega’s nu afgeleid dat deze cluster in het verleden ongeveer de helft van zijn zwaarste sterren is kwijtgeraakt, zo’n tien keer meer als uit eerdere metingen was afgeleid. Dit verlies vond plaats in twee perioden. De eerste keer tijdens en direct na het ontstaan van de cluster, toen de pasgeboren sterren dicht langs elkaar bewogen en elkaar door zwaartekrachtwisselwerking in willekeurige richtingen wegslingerden. De tweede keer gebeurde dat slechts 200.000 jaar geleden en heel anders. De toen ontsnapte sterren bewegen langzamer dan die van de eerste groep en bovendien in één voorkeursrichting. De astronomen denken dat deze episode het gevolg was van de aantrekking van een oudere, nabije sterrencluster die in 2012 is ontdekt en zich 18 lichtjaar noordoostelijk van R136 bevindt. Deze tweede episode is wellicht ook een aanwijzing dat de twee clusters in de toekomst zullen samensmelten, waardoor er een soort bolvormige sterrenhoop ontstaat. De nu in ontdekte hogesnelheidssterren (of wegrensterren) zullen uiteindelijk als supernova exploderen. Dat doen zij dan heel ver van het gebied waarin ze zijn ontstaan. En dat zou volgens de astronomen kunnen betekenen dat de invloed van zware sterren op de evolutie van het Melkwegstelsel veel groter is dan tot nu toe werd gedacht. Een toekomstig Zenit-artikel gaat uitvoerig in op de van R136 afkomstige hogesnelheidssterren. (GB/Nature 634, blz. 809) (Image credit: M. Stoop e.a.)