Het Bathinovmasker
De filmpjes met ‘test’ in de titel tonen de resultaten van de tests die in het artikel ‘Het Bahtinovmasker nader bekeken’ (Zenit maart 2023 blz. 18-21) beschreven zijn. De nummers verwijzen naar de maskers die getest zijn.
De filmpjes met ‘media’ in te titel tonen het effect van de seeing op het spikepatroon van enkele heldere sterren, zoals beschreven in het genoemde Zenit-artikel.
Het Bahtinovmasker is een hulpmiddel voor het scherpstelen van een telescoop en wordt door veel astrofotografen gebruikt. Het masker, voorzien van een gleuvenpatroon, wordt in de lichtbundel op de opening van de telescoop geplaatst. Dit artikel bespreekt de werking van bet Bahtninovmasker, evenals een verbeterde, door de auteur ontworpen versie van het masker: het Brosens-Bahtinovmasker.
Door Jac Brosen
Het gleuvenpatroon van het Bahtinovmasker bestaat uit obstructies in drie verschillende richtingen in het oppervlak van de invallende lichtbundel (Figuur 1).
De randen van de obstructies veroorzaken in het focusvlak van de telescoop een spikepatroon dat precieze informatie geeft of de telescoop correct is scherp gesteld (Figuur 2).
Het Bahtinovmasker werkt alleen als de telescoop op een puntbron is gericht, in de praktijk een ster en dus niet bij ‘uitgestrekte’ objecten als de zon, de maan of planeten.
De grootte van het spikepatroon hangt af van de brandpuntsafstand en vanaf globaal 200 mm brandpuntsafstand is het zinvol om het masker te gebruiken.
Van alle ooit voorgestelde scherpstelmaskers blijkt het Bahtinovmasker het meest efficiënt en gebruiksvriendelijk. Maar als fervent zelfbouwer die een masker wil maken met de beste eigenschappen, valt mij op dat er nooit nader gekeken wordt naar de vormgeving van het masker met de vraag of dat nog verder te optimaliseren is.
Daarvoor is het eerst nodig de werking van het masker goed te begrijpen.
Werking
De werking van het masker berust op het gedrag van de spikes die door de vorm van het masker ontstaan.
Hoe ontstaat dit spikepatroon precies? Alle lichtstralen die het masker ongestoord passeren zullen de ster scherp in het focusvlak afbeelden.
Bij lichtstralen die de randen van het maskerpatroon raken treedt diffractie op, waardoor de spikes ontstaan.
Het meeste licht komt in het centrum van het spikepatroon terecht, waardoor dit centrum helderder is dan de spikes.
Het heldere centrum laten we in de nu volgende bespreking verder buiten beschouwing. In Figuur 3 wordt het gedrag van de door het masker veroorzaakte spikes toegelicht.
Als de obstructies in het Bahtinovmasker alle dezelfde richting hebben, ontstaat een spike die in het focusvlak scherp is (Figuur 3a).
Het hele artikel staat in Zenit maart 2023. Je kan deze de aankomende dagen in de webshop bestellen