Ongeveer vier miljard jaar geleden werd Jupitermaan Ganymedes getroffen door een planetoïde. Nieuw onderzoek van planeetwetenschapper Naoyuki Hirata van de Kobe-universiteit (Japan) wijst erop dat de rotatieas van Ganymedes daarbij kantelde (Scientific Reports). Ganymedes is de grootste maan van ons zonnestelsel – groter zelfs dan de planeet Mercurius. Hij is ook interessant vanwege de oceanen van vloeibaar water onder zijn ijzige oppervlak en om het feit dat hij – net als de maan van de aarde – synchroon roteert. Dit betekent dat één draaiing van Ganymedes net zo lang duurt als één omloop om Jupiter. Als gevolg hiervan is altijd dezelfde kant van Ganymedes naar Jupiter gericht. Grote delen van het oppervlak van Ganymedes zijn bedekt met concentrische groeven rond één specifieke plek. Al in de jaren 80 van de vorige eeuw kwamen wetenschappers tot de conclusie dat deze door een grote inslag zijn veroorzaakt. ‘De grote Jupitermanen Io, Europa, Ganymedes en Callisto hebben allemaal interessante kenmerken, maar wat vooral mijn aandacht trok waren deze groeven op Ganymedes,’ zegt Hirata. ‘We wisten dat deze structuur ongeveer vier miljard jaar geleden moest zijn ontstaan door de inslag van een planetoïde, maar we wisten niet precies hoe groot deze inslag was en welk effect hij had op deze maan.’Hirata was de eerste die zich realiseerde dat de locatie van de vermoedelijke inslag vrijwel precies op de meridiaan ligt die het verst van Jupiter verwijderd is. Op basis van de overeenkomsten met een inslag op Pluto, die de stand van de rotatieas van deze dwergplaneet veranderde, kwam hij op het idee dat Ganymedes zo’n zelfde kanteling heeft ondergaan. Hirata is gespecialiseerd in het simuleren van inslagen op manen en planetoïden, en kon dus berekenen wat voor soort inslag de oorzaak kan zijn geweest. In zijn nieuwe onderzoeksartikel komt Hirata tot de conclusie dat de inslaande planetoïde een middellijn van ongeveer 300 kilometer had, waarmee hij ongeveer twintig keer zo groot zal zijn geweest als de planetoïde die 66 miljoen jaar geleden op aarde is ingeslagen en daarbij een ongeveer 1500 kilometer grote krater sloeg. Volgens zijn simulaties zou alleen een inslag van deze grootte ervoor kunnen hebben zorgen dat de rotatieas van de Ganymedes uiteindelijk zijn huidige stand innam – ongeacht de plek op het oppervlak waar de inslag plaatsvond. (EE) (Image credit: Naoyuki Hirata)