In 2018 waren astronomen getuige van een kosmische explosie die zo’n tien tot honderdmaal zo krachtig was als die van een gemiddelde supernova. Hij bleek de eerste van een nieuwe klasse van opvlammingen die Luminous Fast Blue Optical Transients (LFBOT’s) worden genoemd. Deze blauwe lichtpunten vertonen zich slechts enkele dagen in een sterrenstelsel, maar nu hebben astronomen – onder wie in Nederland – er één gevonden die zich daarbuiten bevindt. Het opvlammende object werd op 10 april 2023 ontdekt met de Zwicky Transient Facility, een super-wijdhoekcamera die iedere twee dagen de gehele noordelijke hemel fotografeert. Direct trad een waarschuwingssysteem in werking, waardoor ook andere telescopen het verschijnsel konden waarnemen. Hieruit bleek onder andere dat de opvlamming had plaatsgevonden op een afstand van ongeveer drie miljard lichtjaar en dat zijn lichtkracht vergelijkbaar was met die van eerdere LFBOT’s. De flitser kreeg de aanduiding AT2023fhn en de bijnaam ‘Vink’ (Finch, volgens het gebruik om met de laatste drie letters een dier te vormen). Tot nu toe dachten astronomen dat deze blauwe opvlammingen veroorzaakt werden door een zeldzaam type supernova, maar supernova’s hangen samen met zware sterren die kort leven en zich in sterrenstelsels bevinden. Deze opvlamming vond plaats in de intergalactische ruimte, op ruim 50.000 lichtjaar van een naburig spiraalstelsel en 17.000 lichtjaar van een kleiner satellietstelsel. Misschien ging het om de explosie van een extreem snelle ster die toch uit zijn sterrenstelsel wist te ontsnappen, maar hoe? Ook de destructie van een ster door een zwart gat is vanwege de geïsoleerde positie niet waarschijnlijk. En volgens nog een andere theorie zou het kunnen gaan om twee neutronensterren die met elkaar versmolten nadat ze miljarden jaren in een steeds kleinere baan om elkaar heen draaiden en daardoor uit hun stelsel konden ontsnappen.
Theorieën genoeg, maar voor de juiste verklaring zullen er eerst meer blauwe flitsers moeten worden gevonden. Een belangrijke rol voor de in aanbouw zijnde Vera C. Rubin-telescoop in Chili, die periodiek de zuidelijke hemel gaat fotograferen. Meer over AT2023fhn in een komend nummer van Zenit (mei 2024). (GB/MNRAS, te publiceren) (Image Credit: NOIRLab / NSF / AURA / M. Garlick / M. Zamani.)
