Op de avond van 19 maart scheurde de grond aan de flank van de langgerekte 385 meter hoge tufstenen tafelberg Fagradalsfjall (mooie vallei-berg) op het
IJslandse schiereiland Reykjanes.
Voorafgaand werd het nabijgelegen dorpje Grindavík maandenlang geteisterd door tienduizenden aardbevingen, voelbaar tot in Reykjavík.
Vanaf het begin van de uitbarsting vloeide er met tussenpozen lava over de hellingen en raakten de omliggende dalen gevuld.
De meeste IJslandse vulkanen beginnen met een grote ‘show’, waarna de uitbarsting snel uitdooft.
Bij de Fagradalsfjall was het precies andersom, wat deze vulkaan zo bijzonder maakt.
Vulkanologen speculeren over de oorzaak.
Door Pieter Bliek
Aardwetenschapster Ásta Rut Hjartardóttir, verbonden aan de Universiteit IJsland, doet onderzoek naar scheuren en breuken bij vulkanische systemen.
‘In februari begonnen we ineens veel aardbevingen in Reykjavík te voelen’, zegt Ásta.
Ze legt uit dat de bevingen het gevolg zijn van magmamigratie in de aardkorst.
‘Als magma omhoogkomt ontstaan er scheuren.
Onze taak is om in kaart te brengen waar al deze scheuren zich bevinden, met satellietbeelden en GPS-meetpunten die we overal neerzetten om de bewegingen nauwkeurig te registreren.’
Tijdens de werkzaamheden bewoog de grond zo nu en dan heftig onder haar voeten.
‘Alsof we op drilpudding liepen.
Soms waren de bevingen heftiger en zagen we stenen van de hellingen afrollen.’
Spleeterupties
Zo’n anderhalf jaar geleden begon op het schiereiland Reykjanes op drie plekken tegelijkertijd het grondoppervlak op te zwellen door het omhoogkomen van magma.
‘Er was sprake van verschillende inflaties op verschillende plekken.
Dat maakt de magmamigratie nogal gecompliceerd’, zegt Ásta Rut.
Zij vraagt zich af of het daarbij ging om dezelfde magma die ook vrijkwam bij de eruptie.
‘Zijn het aparte systemen of zijn ze onderling met elkaar verbonden?’
Feit is dat de breuk die onder Reykjanes doorgaat en waar de Noord-Amerikaanse en Eurazische plaat uit elkaar drijven, over de gehele lengte
geactiveerd raakte.
‘Dat is nogal uitzonderlijk.
Maar we hebben mogelijk bewijs dat er in het afgelopen millennium eerder vulkanische activiteit tegelijkertijd onder het schiereiland
plaatsvond.’
De uitbarsting van de Fagradalsfjall was de eerste sinds 800 jaar op het schiereiland.
De laatste uitbarsting van de tafelberg zelf vond meer dan 6000 jaar geleden plaats.
De huidige uitbarsting begon met een spleeteruptie in het aanliggende dal Geldingadalir.
Uit de spleetopening begon over een lengte van 180 meter lava te stromen.
Later verbreedden segmenten van de scheur over een lengte van 600 tot 700 meter.
Begin april openden zich twee spleetvulkanen op de flanken van de Fagradalsfjall op 1 kilometer afstand van de eruptie in Geldingadalir.
De lava afkomstig uit de nieuwe openingen stroomde naar het aangrenzende dal Meradalir.
Kort daarop ontstond een nieuwe scheur aan de rand van Geldingadalir tussen de eerdere twee erupties in.
Het hele artikel staat in Zenit december 2021.
 |
 |
 |
 |
 |