Een Nederlands team van astronomen heeft ontdekt dat het herhalende patroon in de kosmische radioflitser FRB20180916B niet wordt veroorzaakt door de krachtige sterrenwind van een begeleidende ster, zoals eerder werd vermoed.
De flitsen komen mogelijk van een zeer sterk gemagnetiseerde maar eenzame neutronenster, een zogeheten magnetar.
De astronomen deden deze ontdekking door waarnemingen met twee van de grootste radiotelescopen ter wereld, LOFAR en Westerbork, met elkaar te combineren (Nature).
Snelle radioflitsen behoren tot de heftigste uitbarstingen in het heelal, maar astronomen dachten tot nu toe dat deze flitsen door een ‘mist’ van elektronen werden verhuld.
De nieuwe waarnemingen laten zien dat dit toch niet het geval is.
De onderzoekers bestudeerden de snelle radioflitser FRB20180916B op twee golflengten tegelijk: de één veel korter dan de andere. Radioflitsen zijn zeer energierijke uitbarstingen die slechts een duizendste van een seconde duren.
Sommige snelle radioflitsers zenden meerdere flitsen uit, FRB20180916B zelfs met regelmaat.
Sterrenkundigen vermoedden daarom dat de flitsen van dubbelsterren afkomstig zijn.
Die draaien zeer regelmatig om elkaar heen, en kunnen elkaar met hun sterrenwind verduisteren.
Zo’n sterrenwind zou kortgolvige radiostraling moeten doorlaten, maar de langgolvigere radiostraling niet.
Om dat idee te testen, hebben de astronomen de LOFAR-telescoop met de vernieuwde Westerbork-telescoop gecombineerd.
Zo konden ze FRB20180916B op twee radiogolflengten tegelijk waarnemen.
Westerbork detecteerde radiostraling met een golflengte van 21 centimeter; LOFAR ‘keek’ op een golflengte van 3 meter.
Beide telescopen maakten een hogesnelheidsfilm van de bron, met duizenden beeldjes per seconde.
Deze opnamen werden met behulp van een zelflerende supercomputer direct geanalyseerd.
De verwachting was dat FRB20180916B vooral kortgolvige radioflitsen zou vertonen.
Maar in plaats daarvan werden twee dagen van kortgolvige flitsen afgewisseld met drie dagen van langgolvige flitsen.
Dat betekent dat het ‘dubbelsterwindmodel’ niet kan kloppen: er moet iets anders aan de hand zijn.
Onderzoeksleider Joeri van Leeuwen (ASTRON/UvA) wijst het feit dat de snelle radioflitsen ongehinderd kunnen ontsnappen erop dat ze waarschijnlijk afkomstig zijn van magnetars.
Dat zijn neutronensterren met een dichtheid vele malen hoger dan lood, en een gigantisch sterk magnetisch veld.
In het geval van FRB20180916B zou het dan moeten gaan om een langzaam draaiende magnetar. (EE)
(Image Credit: Joeri van Leeuwen)