Met behulp van de noordelijke Gemini-telescoop heeft een internationaal team van astronomen een tweetal record-brekende quasars ontdekt. Niet alleen vormen ze het verste paar samensmeltende quasars dat ooit is ontdekt, ook is dit het tot nu toe enige quasarpaar in het zogeheten reionisatietijdperk (Astrophysical Journal Letters). Al vanaf het allereerste moment na de oerknal is het heelal aan het uitdijen. Dit betekent dat het vroege heelal aanzienlijk kleiner was, en dat de eerste sterrenstelsels dichter op elkaar zaten en gemakkelijker samensmolten. Dit proces resulteerde in de vorming van quasars: de extreem heldere kernen van sterrenstelsels waarin gas en stof naar een centraal superzwaar zwart gat toe vallen en daarbij enorme hoeveelheden licht uitzenden. Wanneer je heel diep het heelal in kijkt, zou je dus veel quasarparen verwachten te zien, maar tot nu toe waren die, tot verbazing van astronomen, nog niet gevonden. Met behulp van het GNIRS-instrument van de noordelijke Gemini-telescoop hebben astronomen nu echter een tweetal samensmeltende quasars opgespoord die we waarnemen zoals ze er slechts 900 miljoen jaar na de oerknal uitzagen, in een tijdperk dat de kosmische dageraad wordt genoemd. De kosmische dageraad duurde van ongeveer vijftig miljoen jaar tot een miljard jaar na de oerknal. Tijdens deze periode verschenen de eerste sterren en sterrenstelsels op het kosmische toneel en vulden ze het tot dan toe donkere heelal voor het eerst met licht. De komst van de eerste sterren en sterrenstelsels luidde een nieuw tijdperk in de vorming van het heelal in: het reionisatietijdperk. Tijdens deze periode zorgde het ultraviolette licht van de eerste sterren, sterrenstelsels en quasars ervoor dat de waterstofatomen in het heelal van hun elektronen werden ontdaan – een proces dat ionisatie wordt genoemd – en de eerste grote structuren in het heelal werden gevormd. Om te begrijpen welke rol quasars hebben gespeeld bij dit ionisatieproces, speuren astronomen al jaren naar verre (en dus vroege) voorbeelden van deze objecten. Daarbij zijn tot nu toe ongeveer driehonderd quasars in het reionisatietijdperk ontdekt. En daarbij is een team onder leiding van Yoshiki Matsuoka van de Ehime-universiteit in Japan nu bij toeval op een extreem verre dubbele quasar gestuit. Uit vervolgwaarnemingen is gebleken dat de quasars in kwestie echte kolossen zijn, met elk 100 miljoen keer zoveel massa als onze zon. Dit, in combinatie met de aanwezigheid van een ‘brug’ van gas die zich tussen de twee quasars uitstrekt, suggereert dat zij, en de twee sterrenstelsels waar zij deel van uitmaken, een grootschalige fusie ondergaan. (EE)(Image credit: International Gemini Observatory/NOIRLab/NSF/AURA/M. Garlick)